کارکردهای شعری و عاطفی در زبان غنایی عبهرالعاشقین

Abstract

عبهرالعاشقین از متشخّص­ترین نثرهای فارسی عرفانی است که روزبهان بقلی شیرازی در قرن ششم هجری در بیان مطالب عرفانی به نگارش درآورده است. این متن از منظر زبانی، به دلیل بسامد بالای کارکردهای عاطفی و شعری، دارای تشخّص ویژه­ای است که در حوزة زبان غنایی نیز قابل بررسی است. تک­گویی­های درونی، زاویة دید درون­گرایانه باعث شده است که جهت­گیری پیام به سمت گوینده باشد. صدای گوینده در بیان احساسات شخصی، سبب برجستگی زبان غنایی و کارکرد عاطفی در این متن است. بسامد بالای استفاده از حروف ندا، جملات تعجبی و پرسشی در متن، کارکردهای عاطفی را تقویت کرده است. همچنین پیوند آهنگین زبان با بسامد بالای پارادوکس و حس­آمیزی، جهت­گیری پیام را به سمت خودِ پیام کشانده و سبب برجستگی زبان و پررنگ­تر شدن کارکرد شعری متن شده است. هدف این مقاله، بررسی تلفیق فراهنجاری­های معنایی با ابزارهای موسیقایی متن (درهم­تنیدگی فرآیند هنجارگریزی و توازن) به عنوان ابزاری برای بیان هیجانات عاطفی و احساسی در تجربیات عرفانی و شهودی نویسندة عبهرالعاشقین است. سوال اصلی تحقیق آن است که نویسنده عبهرالعاشقین، با استفاده از کدام شگردهای زبانی و بیانی، هنجارهای زبان معیار را شکسته و در نتیجه، متن را به ساختار شعر، نزدیک کرده است؟ این تحقیق به شیوة تحلیلی- توصیفی و اطلاعات کتابخانه­ای انجام شده است