شگردهای هنری کتاب «نیستان» ادیب قاسمی‌‌کرمانی

Abstract

یکی از مهم‌‌ترین شگردهای هنری در کتاب «نیستان» ادیب قاسمی‌‌کرمانی که نقش بارزی در شهرت این اثر داشته، بهره‌‌گیری از صورخیال و عناصر علم بیان بوده که تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز، متناقض‌‌نما و حس‌‌آمیزی را دربر‌‌می‌‌گیرد. علوم بلاغی از آغاز طلوع شعر فارسی تا به امروز، همواره مورد توجّه شاعران بوده و حتّی در نخستین اشعار عروضی فارسی نیز می‌‌توان جلوه‌‌هایی ازآن را جستجو کرد. کتاب «نیستان» که در قالب مثنوی سروده شده‌‌است، به‌‌لحاظ کاربرد صورخیال در ساختار زبان عامیانه، اثری ارزشمند محسوب می‌‌شود. در این پژوهش شگردهای هنری این اثر در سطح روساختی، به روش تحلیل محتوا مورد توصیف قرار می‌‌گیرد. ادیب کرمانی (1308-1238ﻫ.ش) از شاعران حوزۀ ادبیات انتقادی و فولکوریک است و کتاب «نیستان» وی به پیروی از سبک بوستان سعدی سروده شده و او درمقابل جلوه‌‌های بلاغی و به‌‌ویژه صورخیال مطرح در بوستان، با بهره‌‌گیری از کلمات و تعبیرات خاص مردم کوچه‌‌و‌‌بازار و صنف شالبافان، اثر نقیضی در تقابل با بوستان سروده‌‌است. پاسخ به سؤال اصلی تحقیق که دریافت مهم‌‌ترین شگردهای هنری و جلوه‌‌های بلاغی «نیستان» و میزان موفقیت شاعر در این زمینه است، هدف موردنظر نویسندگان را دربرمی‌‌گیرد. نتیجۀ پژوهش نشان می‌‌دهد که شاعر از واژگان محلی و عامیانه، تعبیرات و اصطلاحات صنف شالبافان و کنایات خاص مردم کوچه‌‌و‌‌بازار، به‌‌عنوان شگردهای هنری سبک خاص خود استفاده کرده و در این زمینه به توفیق نسبی دست‌‌یافته‌‌است