نمود واژگانی در زبان فارسی: مطالعه‌ای بر‌پایۀ رویکرد سنجه‌ای

Abstract

در نوشتار پیش رو نمود واژگانی فعل در زبان فارسی معاصر بر­پایۀ داده­های استخراج­شده از <em>فرهنگ بزرگ سخن</em> (انوری، 1386) از­راه مؤلّفۀ نمودی [± سنجه­ای] مطالعه شد. رویکردهای سنّتی به­علّت استفاده­نکردن از مؤلّفه­های نمودی دو­­ارزشی کافی، نمی­توانند رویداد­های نمودی متفاوت را تبیین و از یکدیگر متمایز کنند. تحلیل نمونه­های زبان فارسی نشان داد که رویکرد سنجه­ای به­کمک مشخّصه­های سنّتی [± تداوم]، [± پویایی] و [± غایی] دسته­بندی جامع­تر و تبیین روشن­تری از افعال و رویدادها در زبان فارسی ارائه می­دهد. رویکرد­های سنّتی نمی­توانند افعال تحقّقی درجه­ای که رفتار دوگانه­ [+ غایی] و [-­ غایی] دارند را تبیین کنند. بر­اساس رویکرد سنجه­ای، افعال و رویدادهای زبان فارسی به دو ­مقولۀ غیر سنجه­ای (تک­رویدادی و کنشی) و سنجه­ای (باز و بسته) دسته‌بندی می­شوند. افعال غیر سنجه­ای کنشی و تک­رویدادی به­ترتیب مشخّصه­های تداومی و لحظه­ای را نشان می­دهند. افعال سنجه­ای باز، مشخّصۀ غایی دوگانه دارند، حال­آنکه افعال سنجه­ای بسته، مشخّصۀ غایی­ دارند و به دو­ گروه دونقطه­ای و چندنقطه­ای تقسیم می­شوند. افعال سنجه­ای دونقطه­ای و چندنقطه­ای با مؤلّفۀ [± لحظه­ای] از یکدیگر متمایز می­شوند. افعال سنجه­ای بستة دونقطه­ای، بیان­گر تغییر لحظه­ای­ هستند، حال­آنکه افعال سنجه­ای بستة چندنقطه­ای تغییر تداومی را تا نقطۀ پایان نشان می­دهند.<br /> <strong> </strong>