بازنمایی واج /r/ در گویش ترکی عجب‎شیری در چارچوب نظریۀ بهینگی

Abstract

پژوهش حاضر به توصیف و تحلیل بازنمایی واج /r/ در گویش ترکی عجب‎شیری در محیط‌های واجی مختلف در چارچوب نظریة بهینگی می‌پردازد. نظریۀ بهینگی، در قالب تعامل محدودیت‌های نشانداری و پایایی، به توجیه فرایندهای واجی می‌پردازد. داده‌های این پژوهش، از گویشوران بومی مسن و بی‌سواد عجب‎شیر جمع‌آوری شده است. لازم به ذکر است در این گویش، واج /r/ در هیچ محیط واجی تظاهر آوایی ندارد و همواره یا به واج /j/ تبدیل می‌شود و یا حذف می‌شود. هدف از پژوهش حاضر این است که مشخّص شود واج /r/، در چه شرایطی به واج /j/ تبدیل و در چه شرایط واجی حذف می‌شود و محدودیت‌های نشانداری فعّال در توجیه این فرایندها کدام هستند و ترتیب اعمال این محدودیت‌ها چگونه است. تجزیه و تحلیل داده‌ها در چارچوب نظریۀ بهینگی نشان می‌دهد که واج /r/ در جایگاه آغازه و پایانۀ هجا به واج /j/ تبدیل می‌شود، بدین معنا که در گویش مورد بررسی، در این شرایط واجی، محدودیت نشانداری *trill فعّال است و در رتبۀ بالاتری نسبت به محدودیت پایایی IDENT(trill) قرار دارد، افزون بر این، اگر /r/، عضو اوّل خوشۀ همخوان پایانی باشد و واکۀ هجا مشخّصۀ [+پسین] را داشته باشد، همخوان /r/ حذف خواهد شد، ولی اگر در همین جایگاه، واکه مشخّصۀ [-پسین] داشته باشد، همخوان /r/ به /j/ تبدیل خواهد شد.<br /> <strong> </strong>