رویکردی شناختی به بازنمایی رویداد حرکت در زبان هَورامی

Abstract

حرکت، یکی از بنیادی‎ترین تجارب بشر است؛ بنابراین، به نظر می‎رسد این رویداد به‌صورت مفهومی جهانی در همۀ زبان‎های دنیا بازنمایی شود. بر اساس نظریۀ الگوهای واژگانی‎شدگی تالمی (١٩٨٥ و ٢٠٠٠)، زبان‎ها به لحاظ بازنمایی رویداد حرکت به دو رده تقسیم می‎شوند: فعل‎بنیاد و تابع‎بنیاد. در زبان‎های فعل‎بنیاد، جزء هسته‎ای رویداد حرکت، یعنی مسیر در فعل و شیوۀ حرکت در تابع بازنمایی می‎شوند؛ امّا در زبان‎های تابع‎بنیاد، عکس این اتّفاق می‎افتد. هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه زبان هَورامی در رده‎شناسی دوگانۀ تالمی است. بدین منظور، ١٤٠ فعل حرکتی (ساده و غیر ساده) هورامی از طریق مصاحبه با ٢٠ گویشور بومی بالای ٣٠ سال گردآوری و تحلیل شده‎اند. تحلیل داده‎ها نشان می‎دهد که زبان هورامی، رده‎شناسی دوگانۀ تالمی را به چالش می‎کشد؛ زیرا عناصر معنایی مسیر و شیوه، تقریباً به یک اندازه در ریشۀ فعل واژگانی می‎شوند؛ به عبارت دیگر، هورامی هم ویژگی زبان‎های فعل‎بنیاد و هم تابع‎بنیاد را دارد؛ لذا نمی‎توان آن را به‌طور قطع در یکی از دو ردۀ پیشنهادی تالمی قرار داد. بهتر است رفتار آن را در بازنمایی رویداد حرکت با توجّه به پیوستار برجستگی شیوه (اسلوبین، 2004) و پیوستار برجستگی مسیر (ایبارتس - آنتونانو، 2004) ارزیابی کرد. به این ترتیب، هورامی در بخش‎های میانی این دو پیوستار قرار می‎گیرد، به ‌علاوه، از آنجا که الگوی (حرکت + مسیر + شیوه) سوّمین الگوی واژگانی‎شدگی پربسامد در هورامی است، این زبان، دارای ویژگی زبان‎های دو قطبی (اسلوبین، 2004) نیز است. <strong> </strong>