بررسی بن‌مایه تنزّل آغازین با نگاهی به تفسیر کشف‌الاسرار و عدّة‌الابرار

Abstract

در داستان هابیل و قابیل از تفسیر <em>کشف‏الاسرارِ</em> میبدی، سخن از ترسیدن قابیل با شنیدن آوازی و گریختن او از خلق و انس گرفتن با وحوش بیابان به میان آمده است. این موضوع با کهن‏الگویی ارتباط داردکه از آن با عنوان تنزّل آغازین یاد می‏شود. انسان طبق این کهن‏الگو، از دوره‏ای طلایینزول کرده و سرآغاز را از دست داده است. در پژوهش حاضر کوشش شده است با روش توصیفی - تطبیقی این کهن‏الگو در چند فرهنگ مختلف بررسی شود. این پژوهش نشان می‏دهد که کهن‏الگوی تنزل آغازین که در بیشتر آیین‏ها دیده می‏شود، حکایت از خویشاوندی انسان نخستین با طبیعت و حیوانات دارد که بر اثر اندیشه‏ای اهریمنی از دست رفته است. همراهی انسان با طبیعت در «دورۀ زرین»، هرچند فراموش شده، ردِپای آن کاملاً از بین نرفته است. حضور کهن‏الگوی یادشده در فرهنگ‎‏های مختلف، صورت‏های گوناگونی دارد، اما ویژگی‏های مشترکِ معینی پیوسته در آنها تکرار می‏شود.