معاد جسمانی در کتاب و سنت و در حکمت متعالیه

Abstract

دربارة معاد، دو دیدگاه کلی وجود دارد: نخست این‌که، معاد، بازگشت انسان به همین عالم مادّه است و حرکت انسان از مرگ تا قیامت، حرکتی رفت و برگشتی است. دوم این‌که، معاد بازگشت به سوی خداست و حرکت انسان، حرکتی یک سویه است. حکمت متعالیه معتقد است، قرآن دیدگاه دوّم را بیان کرده است، ولی عدّه‏ای دیدگاه نخست را باور داشته و آن را از ضروریّات دین و مخالف آن را منکر ضروری می‌دانند. این در حالی است که معتقدین به دیدگاه اوّل، علمای برجستة شیعه در قرنهای متأخّرند. این مقاله با هدف دفاع از کیان بزرگان مکتب تشیّع و تدبّر بیشتر در معارف کتاب و سنّت، پس از طرح مسأله و تبیین محل نزاع، به نقد دلایل باورمندان دیدگاه نخست می‌پردازد؛ و اثبات می‌کند که این ادله، نه تنها نص در مدّعای ایشان نیست، بلکه ظهور هم ندارد و بعضاً ظهور قریب به نص بودن، در طرف مخالف دارد. قسمت عمده‌ای از این نقد بررسی آیات خروج از قبر می‌باشد.