بررسی اثر مقیاس بر حساسیت سنجه‏های سیمای سرزمین

Abstract

توسعۀ سنجه‏های سیمای سرزمین در اواخر دهۀ 1980 و پیشرفت‏های فنون سنجش از دور و سامانۀ اطلاعات جغرافیایی توانستند بعد جدیدی در مطالعات اکولوژی سیمای سرزمین به‌خصوص در زمینۀ ارتباط بین الگوهای مکانی و فرایندهای اکولوژیکی به‌وجود آورد. با‌این‌حال وابستگی برخی سنجه‏های سیمای سرزمین به عامل مقیاس و قدرت تفکیک‏های مختلف سامانه‏های سنجش از دور سبب شد توجه ویژه‏ای به انتخاب مقیاس مناسب در مطالعات اکولوژی سیمای سرزمین و در‌نتیجه تفسیر درست فرایندهای اکولوژیکی به‌وجود بیاید. پژوهش حاضر نیز در این راستا به بررسی اثر مقیاس بر روند تغییر مجموعه‏ای از سنجه‏های سیمای سرزمین پرداخته است. از این‌رو با پردازش تصویر ماهوارۀ لندست در شهر اصفهان و پیرامون آن (به مساحت 480 هزار هکتار) به بررسی اثر مقیاس در دو بخش گسترۀ مکانی و اندازۀ سلول بر روند تغییر برخی سنجه‏های سیمای سرزمین در طبقۀ پوشش سبز پرداخته شد. بدین منظور اندازۀ سلول از 30 متر به 60، 120، 240 و 480 متر و گسترۀ مکانی از 300 هکتار به مقادیر 600، 1200، 2400 و 4800 هکتار افزایش یافت تا حساسیت مقادیر سنجه‏های تعداد لکه (NP)، تراکم لکه (PD)، شاخص شکل سیمای سرزمین (LSI)، متوسط اندازۀ لکه (MPS)، تراکم حاشیه (ED)، میانگین فاصلۀ اقلیدسی نزدیک‌ترین همسایه (MNN)، شاخص متوسط لکه (MSI) و شاخص کل هستۀ مرکزی (TCAI) نسبت به مقیاس بررسی شود. نتایج حاصل از پژوهش نشان از حساسیت بیشتر این سنجه‏ها (‌غیر از سنجۀ TCAI) نسبت به عامل مقیاس است. انجام مطالعات از این دست و توجه به مبحث مقیاس به‌منزلۀ یکی از مباحث مهم اکولوژیکی نقش مهمی در شناسایی آثار و فرایندهای اکولوژیکی، پیش‏بینی عملکردهای اکولوژیکی (مدل‏سازی سرزمین) و کاهش عدم قطعیت حاصل در مطالعات اکولوژی سیمای سرزمین خواهد داشت.