بررسی سطح آلودگی و الگوی توزیع فضایی غلظت فلزات سنگین (کروم، نیکل، مس، سرب و روی) در شهر صنعتی ماهشهر

Abstract

فلزات سنگین به دلیل سمیت و پایداری در محیط زیست یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های خاک محسوب می‌شوند. بنابراین بررسی توزیع غلظت فلزات سنگین جهت پایش آلودگی خاک و حفظ کیفیت محیط زیست ضروری است. این تحقیق با هدف ارزیابی سطح آلودگی و تهیه نقشه‌های توزیع مکانی غلظت فلزات سنگین کروم، نیکل، مس، سرب و روی در خاک سطحی شهر صنعتی ماهشهر در سال 1395انجام شد. بدین منظور با استفاده از روش نمونه‌برداری سیستماتیک تعداد 51 نمونه خاک سطحی (cm20-0) جمع‌آوری و غلظت این فلزات به روش XRF اندازه‌گیری شد. همچنین خصوصیات خاک شامل EC، pH، آهک و بافت خاک مشخص شد. شاخص آلودگی PI)) و شاخص جامع فاکتور آلودگی نمرو (NIPI) جهت تعیین وضعیت آلودگی خاک این منطقه استفاده شد. نقشه‌های توزیع غلظت فلزات سنگین نیز با استفاده از روش درون‌یابی در سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) تهیه گردید. تحلیل مؤلفه‌های اصلی(PCA) به منظور بررسی روابط بین فلزات انجام شد. نتایج نشان داد که بالاترین مقادیر شاخص آلودگی مربوط به کروم و نیکل است که در سطح آلودگی شدید قرار دارند. بسیاری از خاک‌های شهری در بندر ماهشهر با سطوح کم یا متوسط از سرب، روی و مس آلوده شده‌اند. شاخص آلودگی نمرو نشان داد که همه نقاط در سطح آلودگی بالا قرار دارند. همچنین نتایج تجزیه مؤلفه‌های اصلی نشان داد که فلزات سرب، روی و مس در یک مؤلفه‌ قرار گرفته و نشان‌دهنده منشأ انسان‌ساخت و مشترک این فلزات می‌باشد. فلزات کروم و نیکل هر کدام در مؤلفه‌ای جداگانه قرار گرفته و مقدار شاخص آلودگی بالای این فلزات، همچنین ضریب تغییرات بالا حاکی از منشاء انسان‌ساخت این فلزات تعیین گردید.