مقایسه روش‌های برداشت سبز و سوخته نیشکر و بررسی اثرات زیست محیطی آتش زدن مزارع در برداشت سوخته نیشکر در استان خوزستان

Abstract

سوزاندن نیشکر عملی است که قبل از برداشت نیشکر به‌منظور تسهیل برداشت و یا بعد از برداشت سبز به‌منظور حذف بقایای گیاهی مانده در مزرعه انجام می‌گیرد. هدف از این مطالعه، مقایسه روش‌های برداشت سبز و سوخته نیشکر و بررسی اثرات زیست‌محیطی آتش‌زدن مزارع در برداشت سوخته نیشکر در شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در استان خوزستان است. برای بررسی روش‌های برداشت سبز و سوخته نیشکر از تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. جهت تعیین معیارها، پس از مطالعات و مذاکره با کارشناسان برداشت نیشکر در شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی، معیارهای احتمالی تأثیرگذار بر برداشت نیشکر، شناسایی و در چهار گروه میزان خاشاک ارسالی به کارخانه، میزان ضایعات در زمان برداشت، آلودگی زیست‌محیطی و مدیریت بقایا در عملیات بازرویی و آبیاری تقسیم‌بندی شدند. اطلاعات مورد نیاز در قالب پرسشنامه‌هایی توسط 31 کارشناس عملیات برداشت شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در سال زراعی 1398 جمع‌آوری و برای تجزیه و تحلیل با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice 11.0 مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از رویکرد تلفیقی SWOT-AHP اقدام به شناسایی و طبقه‌بندی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای برداشت سبز و سوخته نیشکر گردید. نتایج حاصل از ارزیابی ماتریس‌های عوامل داخلی و خارجی نشان داد میانگین وزن نهایی عوامل داخلی و خارجی به‌ترتیب برابر181/3 و 693/2 است که نشان می‌دهد روش‌های برداشت نیشکر از نظر عوامل داخلی دارای نقاط قوت برجسته است و در بهره‌برداری از عوامل خارجی با نقاط تهدید مهمی روبه‌رو است. همچنین نتایج نشان داد از بین روش‌های برداشت سبز و سوخته نیشکر در حال حاضر با توجه به امکانات و تجهیزات فعلی شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی، روش برداشت سوخته با وزن نسبی 634/0 در اولویت می‌باشد. نتایج مربوط به نشر گاز گلخانه‌ای دی‌اکسیدکربن ناشی از آتش‌زدن مزارع نیشکر شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی نشان داد میزان نشر این گاز معادل 1641780000 کیلوگرم برای یک فصل زراعی می‌باشد. در نهایت با توجه به نتایج تحقیق حاضر و بررسی‌های انجام شده، برداشت سبز تنها راهکار کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی در صنعت تولید نیشکر در استان خوزستان می‌باشد. اما از آنجا که برداشت سبز برای اجرایی‌شدن نیازمند مدیریت همه‌جانبه است، در حال حاضر، مدیریت دود و خاکستر ناشی از آتش‌زدن مزارع نیشکر به‌صورت سوزاندن مجاز تحت شرایط توصیه‌شده آب و هوایی، به‌منظور کاهش اثرات مخرب بر محیط زیست و سلامت عمومی الزامی است.