بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر میزان ذخیره و تصاعد کربن خاک (مطالعۀ موردی: مراتع خشک ایوانکی، استان سمنان)

Abstract

با توجه به اینکه کاربری‏های متفاوت اراضی در میزان ذخیره و تصاعد کربن تأثیر زیادی دارند، در این پژوهش چهار تیمار شامل درمنه‏زار به‌منزلۀ شاهد، درمنه‌زار تبدیل‌شده به تاغ‌زار، درمنه‌زار تبدیل‌شده به زیتون‌کاری و درمنه‌زار تبدیل‌شده به مناطق مسکونی، با هدف بررسی اثر تغییر کاربری اراضی مرتعی بر ذخایر کربن در مراتع ایوانکی استان سمنان انتخاب شدند. ذخایر کربن در بخش پوشش گیاهی و خاک در هر تیمار اندازه‏گیری شد و نتایج نشان داد که تبدیل اراضی مرتعی به کشت گیاهان مختلف موجب افزایش ذخایر کربن در اجزای گیاهی می‌شود؛ در بخش خاک، مقدار کربن در تیمار اراضی مسکونی کمتر و در تاغ‌زار بیشتر از شاهد است و در تیمار زیتون‌کاری تفاوت معنا‏داری با شاهد مشاهده نمی‏شود. از سوی دیگر بیشترین میزان تصاعد کربن سالانه در مناطق مسکونی (4526 کیلوگرم در هکتار در سال) صورت گرفته و کمترین مربوط به تاغ‌زار (1606 کیلوگرم در هکتار در سال) است. بیشترین میزان تصاعد کربن از خاک در مرداد‌ماه (32/3 گرم کربن در متر‌مربع در روز) در اراضی مسکونی اتفاق افتاده است و کمترین میزان تصاعد کربن در بهمن‌ماه در تاغ‌زار (‌05/0 گرم بر متر‌مربع در روز) صورت گرفته است. با توجه به نتایج حاصل از مقادیر ذخیره و تصاعد کربن در مناطق مطالعه‌شده توصیه می‏شود در اجرای پروژه‌های اجرایی و توسعه‌ای اول اینکه تا حد ممکن کمترین دخالت و دستکاری در طبیعت صورت گیرد و دوم‌ اینکه متناسب با نرخ افزایش تصاعد کربن ناشی از تغییر کاربری مراتع به مناطق مسکونی، اقدام به ایجاد پوشش گیاهی دایمی و پایدار در مناطق مورد نظر شود.