بررسی اثر آتش بر برخی از عوامل خاکی در یک بوم‌سازگان جلگه‌ای (مطالعه موردی: مراتع قشلاقی بهشهر)

Abstract

آتش به عنوان یک عامل بوم شناختی، دارای اثرات منفی یا مثبت بر اجزای تشکیل دهنده بوم-سازگان‌‌ها می‌باشد. در این تحقیق، اثر آتش بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در مراتع قشلاقی بهشهر مورد ارزیابی قرار گرفت. به‌طوری‌ که یک محدوده‌ی معرف آتش سوزی در اراضی مرتعی و یک محدوده در اراضی مرتعی تبدیل شده به زراعت، جهت نمونه‌برداری انتخاب و در کنار هر یک از آن‌ها، یک منطقه همگن به‌ عنوان شاهد (بدون حریق) تعیین شد. نمونه‌برداری از خاک به روش سیستماتیک- تصادفی با استفاده از سه ترانسکت 100 متری که بر روی هر یک از آن‌ها 10 محل نمونه‌برداری (جمعاً 30 نمونه) به صورت تصادفی تعیین گردید، انجام شد و نمونه‌های خاک از عمق صفر تا 15سانتی‌متری برداشت گردید. خصوصیات فیزیکوشیمیایی نمونه‌های خاک شامل چگالی ظاهری، رطوبت، بافت، پتاسیم، فسفر، نیتروژن، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی، اسیدیته و قابلیت هدایت الکتریکی خاک در آزمایشگاه تعیین شد. در نهایت داده‌های به‌دست آمده از طریق آزمون t و با استفاده از نرم‌افزار SPSS v.19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان داد که آتش‌سوزی در مراتع مورد مطالعه اثر معنی‌داری بر کاهش رطوبت (P≤ 0.01) و کربن‌ آلی خاک (P≤ 0.05) داشته ولی میزان فسفر (P≤ 0.01)، پتاسیم، قابلیت هدایت الکتریکی و اسیدیته خاک را به‌طور معنی‌داری (P≤ 0.05) افزایش داده است. در صورتی که در مراتع تبدیل شده به زراعت اختلاف معنی‌دار تنها در افزایش پتاسیم (P≤ 0.05) و کاهش رطوبت (P≤ 0.01) مشاهده گردید. به‌طور کلی نتایج نشان داد که خصوصیات شیمیایی خاک در بوم‌سازگان‌های طبیعی نسبت به مناطق دست‌خورده توسط انسان، واکنش مشخص و محسوس‌تری نسبت به آتش از خود نشان داده است. همچنین با توجه به نتایج بدست آمده، لزوم اجرای برنامه‌های مدیریتی نظیر کنترل شدت و مدت آتش جهت هدایت اثرات بعدی آتش ضروری به نظر می‌رسد.