شناسایی قلمروهای برفی ایران به روش تحلیل خوشه ای

Abstract

<strong>برف از منابع اصلی بیلان آب، جریان‌‌های سطحی بهاری، سفره</strong><strong>‌‌</strong><strong>های آب زیرزمینی، رودخانه</strong><strong>‌‌</strong><strong>ها و چشمه</strong><strong>‌‌</strong><strong>ها محسوب می شود و در مناطق کوهستانی و عرض های جغرافیایی بالا اهمیت زیادی دارد. به دلیل اهمیت این موضوع پژوهش حاضر با هدف شناسایی و خوشه</strong><strong>‌‌</strong><strong>بندی ایستگاه</strong><strong>‌‌</strong><strong>های برفی کشور انجام شد. در این راستا شناسه</strong><strong>‌‌</strong><strong>های هوای حاضر از 304 ایستگاه همدید طی دوره 2010-1951 مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا </strong><strong>۱۶</strong><strong> شناسه که صرفاً متعلق به برف بود جداسازی و سپس نقشه</strong><strong>‌‌</strong><strong>های توزیع مکانی هر شناسه ترسیم و از نظر مکانی بررسی شدند. نتایج حاکی از آن است که بارش برف تنها در 251 ایستگاه رخ داده و تراکم آنها عمدتاً در محور شمال غرب- جنوب شرق و محور کوهستانی البرز و زاگرس می باشد. در این میان شناسه های 70، 71، 73، 22 و 72 به ترتیب دارای بیشترین فراوانی ثبت در ایستگاه</strong><strong>‌‌</strong><strong>های مورد مطالعه بوده اند. در نهایت با اعمال تحلیل خوشه</strong><strong>‌‌</strong><strong>ای سلسله مراتبی بر روی داده</strong><strong>‌‌</strong><strong>های درصد فراوانی برف، ایستگاه</strong><strong>‌‌</strong><strong>های همدید به سه خوشه اصلی تفکیک شدند. این تحلیل نشان داد که ایستگاه</strong><strong>‌‌</strong><strong>های برفی ایران عمدتاً در سه خوشه اصلی شامل خوشه کوهستانی مرتفع، کوهستانی کم ارتفاع و پایکوهی دسته</strong><strong>‌‌</strong><strong>بندی می</strong><strong>‌‌</strong><strong>شود. لازم به ذکر است خوشه سوم به دلیل پراکندگی زیاد به دو زیرخوشه پایکوهی و کم ارتفاع پایکوهی و ساحلی قابل تفکیک است. بررسی</strong><strong>‌‌</strong><strong>ها نشان داد که در ایران بارش برف بشدت تابع ارتفاع و عرض جغرافیایی است بین ارتفاع و عرض جغرافیایی ایستگاه</strong><strong>‌‌</strong><strong>ها رابطه معکوس معنادار وجود دارد از سوی دیگر بین ارتفاع و درصد فراوانی برف رابطه مستقیم معنادار وجود دارد؛ اما درصد فراوانی برف با عرض جغرافیایی رابطه معناداری نشان نمی</strong><strong>‌‌</strong><strong>دهد این موضوع حاکی از آنست که نقش ارتفاع در بارش برف به مراتب بیشتر از عرض جغرافیایی است.</strong>