ارزیابی ناسازگاری و برخی از تنظیم کنندههای رشد گیاهی بر کمیت و کیفیت میوه زالزالک قرمز (Crataegus monogyna Jacq.)

Abstract

سابقه و هدف: یکی از درختان میوه معتدله که امکان پرورش آن در ایران وجود دارد، زالزالک معمولی با نام علمی Crataegus monogyna Jacq. می‌باشد. به‌طور کلی گونه‌های زالزالک در مناطق معتدله نیمکره شمالی پراکنده هستند. جنس زالزالک در اکثر نقاط ایران نیز پراکندگی دارد. بیشترین پراکنش آن در شمال، شمال شرق، شمال غرب و غرب است. این جنس در ایران دارای 27 گونه و هیبرید است. زالزالک به عنوان گیاهی مقاوم به آلودگی هوا، سازگار با انواع خاک‌ها، گیاه زینتی با ارزشی به‌شمار می‌رود. در کشور‌های اروپایی این گیاه به میزان زیادی در پرچین سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. میوه این گیاه دارای ارزش دارویی و خوراکی بوده و به اشکال مختلف مانند تازه‌خوری، آب میوه، مربا، ژله و به عنوان طعم دهنده غذا‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اندازه کوچک و عدم یکنواختی میوههای زالزالک(Crataequs monogyna) ، محدودیتهایی برای تولید و فرآوری محصول ایجاد میکند. یکی از دلایل این محدودیت تولید گلهای فراوان و تبدیل درصد بالایی از آنها به میوه است. این آزمایش برای آگاهی از میزان سازگاری و یا ناسازگاری درخت زالزالک و همچنین تاثیر تنظیم کنندههای رشد مختلف روی میزان میوه دهی و کیفیت میوه آن انجام شد.<br /> مواد و روش‌ها: در این پژوهش ناسازگاری احتمالی و اثر برخی تنظیمکنندههای رشد گیاهی روی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی میوه زالزالک مورد برسی قرار گرفت. این پژوهش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با عوامل گرده افشانی در دو سطح (خود گردهافشان و آزاد گردهافشان) و تنظیم کنندههای رشد جیبرلیک اسید (75 و 150 ppm)، نفتالین استیک اسید (10 و 20 ppm) و اتفون (75 و 150 ppm) در سه تکرار به اجرا در آمد. شاخصهای درصد تشکیل میوه (3، 7، 10 و 17 هفته پس از تمام گل) وزن دانه، گوشت و میوه، نسبت وزن گوشت به بذر، وزن خشک و درصد آب گوشت، TSS، TA، TSS/TA و تعداد سلول در هر میدان دید میکروسکوپ براورد گردید.<br /> یافته ها: نوع گرده افشانی (خود و آزاد گرده افشان) و همچنین محلول پاشی تنظیم کنندههای رشد گیاهی بر درصد تشکیل میوه زالزالک، وزن میوه، وزن دانه و نسبت گوشت به دانه موثر بود در حالی که تیمارهای انجام شده در وزن گوشت و درصد آب میوه تاثیر معنیداری نداشت. براساس نتایج بهدست آمده خصوصیات کیفی میوه زالزالک (مواد جامد محلول، اسید کل و نسبت مواد جامد محلول به اسید کل) تحت تاثیر تنظیم کنندههای رشد گیاهی مورد استفاده در این آزمایش (GA، NAAو ETHE) قرار گرفتند همچنین تعداد سلولها تحت تاثیر تیمارها قرار گرفت بهطوری که اتفون در غلظتهای 75 و 150 ppm بیشترین تاثیر را بر تعداد سلول در درختان آزاد گرده افشان و خود گردهافشان داشت.<br /> نتیجه گیری: نتایج نشان داد که زالزالک استفاده شده در این آزمایش دارای ناسازگاری است و برای تشکیل میوه بهتر نیاز به گرده افشانی آزاد (استفاده از گرده افشان) دارد. همچنین استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی بر درصد تشکیل میوه و اندازه میوه موثر بودند. بیشترین درصد تشکیل میوه با محلول پاشی جیبرلین حاصل شد و بزرگترین میوه ها حاصل از محلول پاشی با اتفن بود.<br /> واژههای کلیدی: اتفون، جیبرلین، زالزالک، گرده افشانی، نفتالین استیک اسید