ارزیابی عملکرد، اسانس و شاخص های سودمندی کشت مخلوط افزایشی گیاه دارویی زوفا (Hyssopus Officinalis) و عدس (Lens culinaris)

Abstract

سابقه و هدف: کشت مخلوط می‌تواند به‌عنوان یکی از راه‌های افزایش عملکرد و پایداری تولید در واحد سطح مطرح باشد. همچنین، گیاهان دارویی نقش بسیار مهمی در سلامت انسان دارند. بسیاری از مردم در کشورهای مختلف جهان به سمت مصرف این داروها گرایش پیدا کرده‌اند. نیاز برای این گیاهان به دلیل تولید داروهای گیاهی، محصولات آرایشی و بهداشتی در بازارهای ملی و بین‌المللی رو به افزایش است. بنابراین بهبود کیفیت فرآورده‌های طبیعی از گیاهان دارویی ضروری به‌نظر می‌رسد. به‌منظور بهبود کیفیت گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis) و حاصلخیزی خاک به‌وسیله تثبیت زیستی نیتروژن با باکتری‌ها توسط عدس (Lens culinaris)، آزمایشی به‌صورت ترکیب‌های مختلف کشت مخلوط زوفا و عدس انجام گردید.<br /> مواد و روش‌ها: آزمایش در سال 1395 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص زوفا (A)، کشت خالص عدس (B)، 100% زوفا + 25% عدس(C)، 100% زوفا + 50% عدس (D)، 100% عدس+ 25% زوفا (E) و 100% عدس+ 50% زوفا (F) بودند. <br /> یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین میزان وزن تر و خشک زوفا در واحد سطح، از کشت خالص آن (A) و کشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس ( C) به‌دست آمد. بیشترین میزان اسانس زوفا در حالت کشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس (C) و کشت مخلوط 100% زوفا + 50% عدس (D) حاصل گردید که از نظر آماری تفاوت معنی‌داری با هم نداشتند. مقایسه میانگین عملکرد اسانس زوفا در واحد سطح نشان داد که کشت خالص زوفا (A) و کشت مخلوط 100% زوفا + 25% عدس (C) بیشترین مقدار را نشان داده و از لحاظ آماری با هم تفاوت معنی‌داری نداشتند. بیشترین مقدار عملکرد عدس در کشت خالص آن به دست آمد که باحالت‌های مختلف کشت مخلوط تفاوت معنی‌داری نشان داد. کم‌ترین عملکرد عدس در واحد سطح از تیمار C (100% زوفا + 25% عدس) به دست آمد. همچنین نتایج مقایسات میانگین نشان داد که تیمار D (100% زوفا + 50% عدس) بالاترین میزان وزن هزار دانه را به خود اختصاص داد که با تیمارهای B (کشت خالص عدس) و C (100% زوفا + 25% عدس) در یک گروه آماری قرار گرفت. علاوه بر این مقایسه میانگین‌ها نشان داد که کشت خالص زوفا (تیمار A) و 100% عدس+ 25% زوفا (تیمار E) بالاترین میزان نیتروژن برگ زوفا و کشت خالص عدس (تیمار B) بالاترین میزان نیتروژن دانه عدس را به همراه داشت. تمام نسبت‌های اختلاط زوفا و عدس (به‌استثنای کشت مخلوط 100% عدس+ 50% زوفا – تیمار F)، LER بزرگ‌تر از یک داشتند که برتری کشت مخلوط نسبت به تک‌کشتی را نشان می‌دهد. لازم به ذکر است که تیمارهای C (100% زوفا + 25% عدس) و D (100% زوفا + 50% عدس) بالاترین میزان LER را به خود اختصاص دادند.<br /> نتیجه‌گیری: به‌طورکلی نتایج نشان داد که کشت مخلوط زوفا و عدس می‌تواند با بهبود استفاده از منابع، موجب ثبات در تولید گردد. همچنین از طریق کاهش مصرف نهاده‌های شیمیایی با تثبیت نیتروژن در جهت تولید اکولوژیک گیاهان دارویی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای مؤثر باشد.