تحلیل وضعیت عملکرد و رابطه آن با سطح برگ در مزارع گندم بر اساس روش‌های درون‌یابی (مطالعه موردی: مزرعه نمونه ارتش استان گلستان)

Abstract

سابقه و هدف: در علومی مانند بوم‏شناسی که در آن‏ مقدار اندازه‏گیری شده یک کمیت در یک محدوده معین پردازش می‏شود، تخمین مقادیر متغیرها در مکان و زمان خاص با استفاده از داده‏های موجود از همان متغیر و یا بکار بردن اطلاعات متغیرهای دیگر متداول می‏باشد. در مطالعات جغرافیایی برداشت اطلاعات اغلب به صورت نقطه‏ای است. معمولا ضرورت دارد اطلاعات حاصل به کل نقاط تعمیم داده شود که این امر به‏وسیله روش‎های درون‎یابی انجام می‎گیرد. <br />مواد و روش‏ها: در این پژوهش با استفاده از روش‌های مختلف درون‌یابی زمین‏آماری و برخی روش‏های درون‌یابی قطعی، تغییرات مکانی مقادیر شاخص سطح برگ در اواخر مرحله پنجه‌زنی و مرحله تورم غلاف برگ پرچم و همچنین مقادیر عملکرد گیاه گندم در سطح مزارع گندم مزرعه ارتش استان گلستان مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور تعداد 101 نمونه گیاهی در سال زراعی 91-1390 از مزارع تهیه شد و متغیرهای ذکر شده اندازه‌گیری شدند. معیارهای ارزیابی در این پژوهش، میانگین مطلق خطا، میانگین انحراف خطا و ریشه دوم میانگین مربعات خطا بودند که بر اساس روش اعتبارسنجی تقاطعی محاسبه شدند.<br />یافته‏ها: تجزیه و تحلیل نیم‌تغییرنماها نشان داد که مدل‏های کروی، دایره‌ای و نمایی بهترین برازش را از متغیرهای گیاهی داشتند. نتایج بدست آمده بر اساس مدل‏های درون‏یابی منتخب نشان داد که علی‌رغم انتظار، عملکرد گیاه گندم در مزرعه نمونه ارتش نوسان قابل‏توجهی دارد، به‏نحوی که عملکرد این مزارع از 876/2 تا 453/6 تن در هکتار و شاخص سطح برگ در اواخر مرحله پنجه‏زنی و در مرحله تورم غلاف برگ پرچم به‏ترتیب از 304/0 تا 317/2 و 66/2 تا 049/6 مترمربع در مترمربع نوسان دارند. توجه به داده‌های عملکرد و ضرایب همبستگی بین عملکرد و شاخص سطح برگ مبین آن است که اختلاف قابل‏توجه مقدار سطح برگ تولید شده در این مزارع، دلیل مهمی برای نوسان شدید عملکرد در بخش‌های مختلف مزرعه است، به‌نحوی که اختلاف سطح برگ برآورد شده برای مزرعه A در اواخر مرحله پنجه‌زنی و مرحله تورم غلاف برگ پرچم به‌ترتیب معادل 729/1 و 363/2 و در مزرعه B معادل 013/2 و 43/3 است.<br />نتیجه‏گیری: نتایج بررسی همبستگی بین داده‏های عملکرد و شاخص سطح برگ نشان داد مسائلی نظیر عدم انطباق ظرفیت ماشین‌آلات با سطح مزرعه و در نتیجه اختلاف قابل‌توجه در تاریخ کاشت بخش‌های مختلف، عدم یکنواختی وضعیت EC خاک و استفاده از ارقام مختلف با پتانسیل‌های متفاوت می‌توانند مهم‌ترین دلایل این نوسانات باشند. بنابراین به‏کارگیری آن دسته از مدیریت‌هایی که به کاهش اختلاف بخش‏های مختلف مزارع از نظر شاخص سطح برگ منجر شوند مانند کاهش اختلاف تاریخ کشت، می‌توانند در بهینه‏سازی نظام تولید گندم در این مزارع کارآمد باشد. نقشه‌های تولید شده عملکرد و سطح برگ به خوبی نشان دادند که کشت گندم در مزرعه مورد مطالعه از مدیریت واحد و سیستماتیک برخوردار نیست و لازم است یک بازبینی کلی در طراحی الگوهای کاشت این مزرعه صورت گیرد.