واکنش عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم مختلف برنج در واکنش به محدودیت منبع و مخزن و کود نیتروژن

Abstract

به منظور مطالعه تأثیر مقادیر کود نیتروژنه و محدودیت‌های منبع و مخزن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف برنج، آزمایشی در سال 1385 در مؤسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران (آمل)، اجرا شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های دوبار خرد شده (اسپلیت اسپلیت پلات) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. مقادیر کود نیتروژن در سه سطح 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار (از نوع کود اوره) به‌عنوان عامل اصلی، رقم در سه سطح شامل طارم، شفق و هیبرید GRH1 به‌عنوان عامل فرعی و محدودیت‌های منبع و مخزن در چهار سطح شامل قطع برگ پرچم، قطع 3/1 خوشه، قطع سایر برگ‌ها و شاهد به‌عنوان عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که مقادیر کود نیتروژن تنها روی طول خوشه اثر معنی‌داری دارد اما اثر رقم و محدودیت‌های منبع و مخزن روی صفاتی نظیر تعداد دانه در خوشه، وزن هزاردانه، طول خوشه، درصد باروری و دانه‌های پوک معنی‌دار شده است. برنج هیببرید GRH1 بالاترین عملکرد دانه، بیوماس، طول خوشه، تعداد دانه‌های پر، تعداد دانه‌های پوک و تعداد کل دانه را به خود اختصاص داد. در این پژوهش، تأثیر اعمال تیمارهای محدودیت‌های منبع و مخزن بر عملکرد دانه بسیار معنی‌دار (در سطح 1 درصد) بود. در بررسی اثرات تیمارهای محدودیت منبع و مخزن، مقایسه میانگین‌ها نشان داد که تیمار شاهد با میانگین عملکرد (28/6 تن در هکتار) دارای بیش‌ترین عملکرد و تیمار قطع سایر برگ‌ها به‌جز برگ پرچم با میانگین (57/4 تن در هکتار) کم‌ترین عملکرد را دارا بودند. همچنین، در این آزمایش عملکرد بیولوژیک (76/0=r) و شاخص برداشت (50/0=r) بیش‌ترین همبستگی مثبت و معنی‌دار را با عملکرد دانه نشان دادند. به‌طورکلی، می‌توان گفت که ارقامی مانند شفق و هیبرید GRH1 در مقایسه با رقم طارم (بومی) دارای گنجایش مخزن بالاتری می‌باشند.