کاوشی در مبانی نظری استنباطات فقهی سید مرتضی در «ناصریات»

Abstract

در میان فقیهان،‌ این جمله مشهور است که: «فقیه‌ترین مردم آشناترین ایشان به اختلافات فقهی است». گویا کسی که همۀ مواضع فقهیِ پیشوایان و مجتهدان مذاهب و دلایل آنها را از نظر گذرانده است و به موضع فقهی خاصی به صورت مدلل و مستدل رسیده، حتماً از توانایی فقهی بیشتری برخوردار است. در میان عالمان امامیه، یکی از نخستین فقیهانی که به «فقه الخلاف» پرداخته و آثاری را در « فقه مقارَن» پدید آورده، سید مرتضی متوفای 436 قمری است. مهم‌ترین اثر مقایسه‌ایِِ سید پس از <em>انتصار</em>، <em>مسائل ناصریات</em> است که در ذیل مواضع فقهی نیای مادری‌ وی (ناصر اطروش) شکل گرفته است. بررسی روش‌شناسانۀ استنباط‌ها و استدلال‌های سید با تأکید بر مصادر و دلایل فقهی ایشان در <em>ناصریات،</em> رسالتی است که در این نوشتار دنبال می‌شود و با نیم‌نگاهی به <em>انتصار</em> و با استناد به دیگر آثار سید، نشان خواهیم داد که «اجماع امامیه» و گاهی «اجماع اهل بیت» جایگاه ویژه‌ای در مواضع فقهی و کلامی ایشان یافته و تا حد زیادی خلأ خبر واحد را (که مقبول سید نیست) پرکرده است. البته ایشان در برخی آثارش مستند اصلی فقه امامیه را احادیث متواتر دانسته و در برخی از دیگر آثارش نشان داده است که می‌تواند با تکیه بر قرآن و احادیث نبوی (ولو خبر واحد باشند) و حتی با تکیه بر قیاس مقبول مخالفان نیز به اثبات مواضع فقهی امامیه بپردازد.