بررسی مبانی فقهی مالکیّت لحظه‌ای

Abstract

<strong>بررسی مبانی فقهی مالکیّت لحظه ­ای</strong><br /> <strong>محمود احمدی<strong>[1]</strong></strong><br /> <strong>محمدکاظم رحمان ستایش<strong>[2]</strong></strong><br /> <strong>چکیده</strong><br /> اقتضای طبیعت حق مالکیت بعنوان یک حق عینی، دوام است. اما برخی از ملکیتها به علت ویژگی و پیچیدگی، صفت دوام آنها به چالش کشیده ­شده­است. و راه حل آنها با اصول و قواعد و عقود و ایقاعات متعارفه ممکن نیست؛ بلکه جهت بر قراری اعتبار و رابطه بین مالک و مال، با طرح ایده« ملکیت آناً­مّا»، می­توان این مُعَما را حل نمود. ملکیت لحظه­ایی در متون فقهی، با تعابیر مختلفی از قبیل: «التَّمَلُّک الضمنی­الآنی» «جُزء لا­یَتجزَی» «التقدیری» «آناًما» مطرح شده­است. ماهیّتاً به معنای تغییر مالک در یک لحظه به صورت قهری و بدون سبب. در حقیقت ملکیت آناًما، نازل منزلۀ ملک است؛ اما فاقد آثار شرعی و عرفی و قانونی است و جزء اموال و دارایی شخص نیست. و با «ملکیت موقت» شباهت جزئی دارد زیرا هر دو مقید به زمانند و خاستگاهشان فقه است. اما با قرارداد تازه تأسیس مالکیت زمانی یا «تایم شرینگ»، تفاوت ماهوی دارد. در نتیجه از نظر این مقاله، راه حلّ برخی از حقوق مالی و ملکیتهای ویژه، ازقبیل: تهاتر، تلف مبیع قبل از قبض، تعلق دیه مقتول، بدل حیلوله، بیع معاطات و غیره، از طریق مالکیت لحظه­ایی مقدور است. ومی­تواند راهگشای برخی از عقود مستحدثه و قراردادهای جدید باشد. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و با رویکرد فقهی و قانونی، به حل پاره­ایی از آنها پرداخته­ شده­است.<br /> <strong>واژگان کلیدی</strong>: ملکیت، آناًمّا، سبب، مال، حق.<br /> <br /> <br clear="all" /><br /> <br /> <br /> · تاریخ دریافت : 3/11/96 تاریخ پذیرش نهایی 30/3/97<br /> <br /> <br /> <br /> [1] - دانشجوی دوره دکترا، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. m.ahmadi3763@gmail.com<br /> <br /> <br /> [2] - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.<strong>نویسنده مسوول</strong> kr.setayesh@gmail.com