روابط قومی "تهدید" یا "فرصت" برای انسجام اجتماعی شهرها؟؛ بررسی مکانیزم‌های مقاومت مردمی در برابر سیاست-های شهری در محله اسلام‌آباد کرج

Abstract

این مقاله درصدد است از منظر انسان‌شناسی شهری به موضوع انسجام اجتماعی برخاسته از قومیت و خاستگاه قومی - فرهنگی مهاجران ساکن در محله‌ی اسلام‌آباد کرج طی روند اجرای طرح ساماندهی این محله بپردازد. بدین‌منظور مطالعه گروه‌های مختلف مهاجران آذری‌زبان از روستاهای سرخه از توابع تبریز، بوئین از زنجان و چنارلق و سفیدآب از ادربیل در این تپه و همچنین حسینیه‌ها و هیات‌های مذهبی آنها به عنوان نقاط تبلور انسجام اجتماعی - قومی، در محله اسلام‌آباد کرج مدنظر بوده است. روش مورد استفاده در این تحقیق، روش انسان‌شناسانه، یعنی روش‌های کیفی و با استفاده از مصاحبه و مشاهده‌ی مستقیم بوده است. همچنین از روش دنبال کردن گره انسجام‌بخش گروه نیز استفاده شده که داده‌های بسیاری را فراهم آورده است. سیاستگذاری‌های کلان اثرات مثبت و منفی روی شهر و گروه‌های ساکن در آن دارد. برخی از گروه‌ها متحمل اثرات مثبت یا منفی بیشتری نسبت به سایرین می‌شوند. تلاش ساکنان برای به حداقل‌رساندن این تاثیرات بازنمای پویایی گروه‌های ساکن در محله‌های مختلف است. مطالعه تعامل و پویایی این گروه‌ها در رابطه با سیاست‌گذارها می‌تواند نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های سیاستگذاران ایفاء نماید. تحقیق حاضر به مطالعه یکی از چندین طرح سیاست‌گذاری در اسلام‌آباد کرج پرداخته است، که به نام طرح سامان‌دهی تپه مرادآّب[1] کرج مشهور است. اجرای طرح تملک و تخریب خانه‌های آلونک‌نشین تپه مرادآب طی 19 سال، 4 هزار خانوار را مجبور به تغییر محل سکونت خود به سایر نقاط همان تپه، شهر کرج و یا سایر شهرهای کشور کرده است. در این فرایند قدمت حضور مهاجران و تعداد اعضای قومی آنها در اتخاذ تصمیماتی که برای حفظ انسجام خویشاوندی و قومی خود در تقابل با تاثیرات طرح بر انسجام‌زدایی روابط اجتماعی‌ شان، موثر بوده است؛ به‌طوری‌که مهاجرانی که مدت کوتاه‌تری از سکونت‌شان می‌گذشته (کمتر از 10 سال) به صورت دسته‌جمعی به نقطه‌ی دیگری از شهر مهاجرت کرده‌اند، و مهاجران با قدمت سکونت متوسط ( 10 تا 20 سال) به شکل دو یا سه گروه در سطح شهر پراکنده شده‌اند، و گروه‌های با قدمت سکونت طولانی (بیشتر از 20 سال) به دلیل احساس تعلق‌ بیشتر نسبت به محله، سعی در باقی‌ماندن در محل و لذا یافتن مسکن در قسمت‌های دیگر تپه مرادآب داشته اند. نکته قابل ملاحظه آن است که این پراکندگی‌ها عمدتا حول محور اماکن گردهمایی هفتگی و ماهانه‌ی اعضاء گروه که در واقع اماکن مذهبی هستند، صورت می‌گیرد. <br clear="all" />

[1]. این تپه بعد از مسکونی‌شدن با نام های مختلفی مثل زورآباد و اسلام‌آباد از جانب اهالی محله و شهر کرج نامیده شده است. لازم به ذکر است که این تپه امروزه محله‌ای رسمی از شهر کرج را تشکیل می‌دهد و در شهرداری این منطقه با نام اسلام‌آباد نام گذاری شده و شناخته می‌شود.