تحلیل آنتروپی سیگنال نرخ ضربان قلب در هنگام تفکر خلاق

Abstract

زمینه: خلاقیت را می‌توان یکی از مهم‌ترین رفتارهای شناختی نامید که شکوفایی جوامع و تسلط بر جنبه‌های مختلف زندگی پیرامون در سایه‌ی توجه به آن امکانپذیر است. تا کنون در چندین مطالعه اثر فعالیت‌های خلاقانه بر روی مغز مورد بررسی قرار گرفته است. اما تغییرات سیستم خودمختار در این گونه فعالیت‌ها چندان بررسی نشده است. در این مطالعه با تکیه بر روش‌‌های مبتنی بر استخراج ویژگی‌های آشوبی و غیر خطی از سیگنال نرخ ضربان قلب، تغییرات این سیگنال، قبل و در طول فعالیت خلاقانه بررسی شده است. هدف: بطور خاص هدف از این مطالعه، بررسی تغییرات کمّی آنتروپی در حین تفکر خلاق و مقایسه‌ی آن با حالت استراحت و در نظر گرفتن آن به عنوان شاخصی با پیشرفت فعالیت خلاقانه است. روش پژوهش: آنتروپی تقریبی و آنتروپی فازی دو پارامتری است که از آنها جهت مشخصه‌بندی بی‌نظمی و پیچیدگی سیگنال نرخ ضربان قلب (HR) تحت مراحل مختلف از فعالیت خلاقانه استفاده شد. یافته ها: بررسی سیگنال نرخ ضربان قلب 52 نفر در حین انجام فعالیت‌های سه گانه‌ی آزمون خلاقیت تورنس (فرم A تصویری) و مقایسه‌ی آن با حالت استراحت نشان از افزایش میانگین داده‌های حاصل از آنتروپی تقریبی و آنتروپی فازی با پیشرفت تفکر خلاق داشته است. از طرفی مقایسه‌ی هر مر‌حله از خلاقیت با مر‌حله‌ی پیش از خود در طول هر فعالیت در هر دو نوع آنتروپی، نشان دهنده‌ی افزایش مقدار میانگین در انتهای هر فعالیت می‌باشد. در فعالیت 3 از هر دو آنتروپی، مقایسه‌ی این مراحل با آخرین مرحله‌ی دو دقیقه‌ای پیش از خود نشان از تغییرات کاملا افزایشی دارد. افزایش این آنتروپی‌ها بی‌نظمی و پیچیدگی سیگنال را در طول فعالیت خلاقانه نشان می‌دهد. نتیجه گیری: پژوهش بیانگر آن است که بین سیگنال‌های خودمختار در حالت استراحت و مراحل مختلف از تفکر خلاق تفاوت وجود دارد. بنابراین تحلیل آنتروپی سیگنال نرخ ضربان قلب می‌تواند به عنوان شاخصی برای ارزیابی افراد از نظر خلاقیت مفید واقع گردد.