ابعاد تمدنی نهاد زیارت در فرهنگ شیعی

Abstract

<span class="fontstyle0">در فرهنگ شــیعی، زیارت بــه مثابه «نهاد» مــورد مطالعه قرار گرفته اســت؛ یعنی زیارت مجموعه‌ای از معانی، دانش‌ها و تلویحاً دســتورهایی است که اندیشه و عمل زائر را در زندگی اجتماعی در راستای هدفی متعالی تنظیم می‌کند. ولی متأسفانه ظرفیت‌های این نهاد، مانند بیشــتر نهادهایی که دستاورد تمدنی ایران اسلامی محسوب می‌شوند، مورد غفلت واقع شده<br />اســت. زیارت به مثابه واقعیتی اجتماعی و نهادی زندگی ساز می‌تواند از ابعاد گوناگون مطالعه شود. از منظر تمدنی، زیارت حرکتی پویا به شمار می‌آید که آثار مادی و معنوی بسیاری، پیرامون آن شکل می‌گیرد. ابعاد تمدنی این حرکت را می‌توان در سطوح مختلف تبیین کرد. مسئله این پژوهش، شناسایی ابعاد تمدنی نهاد زیارت است. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و تحلیل آنها مبتنی بر روش تحلیل مضمون صورت گرفته است. بر اساس نتایج این پژوهش، چهار بعد اصلی و فراگیری که از تحلیل مضمون منابع کتبی مرتبط به دست آمده است عبارتاند از: «بعد مردمی،» «نظامات اجتماعی،» «هویت تمدنی» و «بعد تاریخی- جغرافیایی». بر اساس یافته‌های این پژوهش، قدرت نرم، تعارف میان فرهنگی و پویایی اجتماعی، مؤلفه‌های مهم بعد مردمی، آثار مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، مؤلفه‌های کلیدی بعد نظامات اجتماعی، قدرت تولید، احاطه و تعمیق معنا، حس تعلق به امت اسلامی و غایات تمدنی مشترک از مهمترین مؤلفه‌های بعد هویت تمدنی، و بسط تاریخی آیین زیارت در گستره پهناور جغرافیای فرهنگی جهان اسلام، مهمترین مؤلفه تاریخیـجغرافیایی نهاد زیارت به شمار می‌آیند</span> <br /><br />