همراهی مَحرم با بانوی حج‌گزار، شرط استطاعت یا مقدمه وجودی

Abstract

مطابق با نظر تمامی فقها امنیت شرط لازم در وجوب حج است و چنانچه بانوی حج گزار در سفر حج نسبت به جان و مال و آبروی خود خائف باشد همراهی مَحرم واجب است تا اطمینان خاطر وی از امنیت در سفر حج فراهم گردد. اما در مورد نقش آن در وجوب حج بر بانوان دو دیدگاه مختلف وجود دارد. برخی از فقها معتقدند همراهی محرم از مقدمات وجودی حج است؛ بر این اساس، مطالبه همراهی محرم واجب است و خوف سفر مانع از وجوب حج نیست؛ اما برخی دیگر بر این باورند که همراهی محرم از مقومات استطاعت به حساب میآید و در این صورت بدون تحقق اطمینان عقلایی نسبت به وجود امنیت در سفر حج، وجوبی بر عهده بانوی که از سایر جهات مستطیع است قرار نمی گیرد و درخواست همراهی از محرم یا فرد مورد وثوق نیز چون به تحصیل استطاعت بازگشت دارد واجب نیست. در داوری بین این دو دیدگاه به نظر می رسد حق با کسانی است که همراهی محرم را مقوم استطاعت دانسته اند، زیرا تعبیر «مُخَلّی سربُه» که در تفسیر و تبیین استطاعت در برخی ادله به کار رفته، در این مطلب ظهور دارد که زمانی حج بر عهده بانوان قرار می گیرد که مسیر از هرگونه مانع خالی بوده و مکلف اطمینان عقلایی نسبت به تحقق امنیت داشته باشد و فراهم کردن اسباب اطمینان مانند مطالبه همراهی از محرم واجب نیست، ولی اگر داوطلبانه با حج گزار همراه شود استطاعت برای مکلف حاصل می شود.