موقعیت ژئوپلیتیک و ناامنی اجتماعی (مورد: شهرستان‌های خواف و رُشتخوار در شرق ‌ایران)

Abstract

در رویکردی ژئوپلیتیک، ناامنی اجتماعی در مناطق شرقی کشور یکی از مسائل اصلی است که امنیت ملّی ایران را خدشه‌دار و تهدید می‌کند. براین‌اساس، پژوهش حاضر به‌طور خاص به بررسی رابطه میان موقعیت ژئوپلیتیکی و میزان ناامنی اجتماعی در شهرستان مرزی خواف در مجاورت کشور افغانستان و شهرستان غیر‌مرزی رُشتخوار می‌پردازد. در تبیین نظری این مسئله، از رویکردهای اجتماعی، تاریخی، اقتصادی، بین‌المللی و ژئوپلیتیکی ‌- فضایی استفاده شده است. برای بررسی مسئله پژوهش، روش پیمایش و برای جمع‌آوری داده‌ها از تکنیک پرسش‌نامه بهره‌برداری شده است. در تعریف عملیاتی مفهوم ناامنی اجتماعی، معرِّف‌هایی چون قتل، آدم‌ربایی، مجروحیت و خسارت مالی مورد توجه قرار گرفته‌اند. متغیرهای مستقل با شاخص‌هایی چون فاصله از مرزهای بین‌المللی، وجود پاسگاه‌های انتظامی، تراکم جمعیتی و موقعیت کوهپایه‌ای یا غیر‌کوهپایه‌ای بودن سکونت‌ها تعریف شده‌اند. در تحلیل داده‌ها، علاوه بر استفاده از ضریب‌های همبستگی پیرسون و اتا و تحلیل رگرسیون چند‌متغیره با استفاده از نرم‌افزارSPSS ، از نرم‌افزارGIS که بیشتر برای مدل‌سازی، تحلیل و نمایش اطلاعات مکانی و غیر‌مکانی (توصیفی) در حوزة جغرافیا به‌کار می‌رود نیز استفاده شده است. یافته‌ها و نتایج پژوهش برحسب آزمون فرضیه‌ها حاکی از آن است که رابطة معناداری میان موقعیت ژئوپلیتیکی که دربرگیرندة متغیرهای مستقل است و میزان وقوع ناامنی اجتماعی وجود دارد. مقدار ضریب تعیین (36/0) حاکی از آن است که متغیرهای مستقل درنظر گرفته شده توانسته‌اند 36 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند.