الگوی نظری طراحی راهبرد دفاعی مبتنی بر عوامل ژئوپلیتیکی

Abstract

منابع، امکانات و ابزارهایی که برای طراحی یک راهبرد مورد توجه قرار می‌گیرند، در موارد زیادی از نظر موضوع و مصداق، با عوامل شناخته شدة ژئوپلیتیکی تطابق دارند، از جمله می‌توان به موقعیت استراتژیک و ژئواستراتژیک، وضعیت اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی، فرهنگی، جنبه‌های طبیعی و فیزیکی سرزمین نظیر شکل، وسعت و نیز موقعیتهای ارتباطی، دریایی، ساحلی و نوع، میزان منابع طبیعی و کمیت و کیفیت منابع انسانی و عناصر فرهنگی و تاریخی و ... اشاره کرد. طراحان استراتژیهای دفاعی در نهادهای دفاعی ـ نظامی با وجود آنکه در طرحهای خود به برخی از عوامل ژئوپلیتیکی توجه می‌کنند و آن را در طراحیهای خود دخالت می‌‌دهند، اما هیچ نشانه‌ای از توجه علمی و تأثیر نظام‌مند این عوامل در تدوین استراتژیهای دفاعی دیده نمی‌شود. ارائه یک الگوی نظری برای طراحی راهبردهای دفاعی مبتنی بر عوامل ژئوپلیتیکی، مستلزم شناسایی عوامل مؤثر و کشف رابطة میان این عوامل با راهبرد دفاعی، تبیین نوع، چگونگی و میزان تأثیر عوامل مورد نظر در طراحی راهبرد دفاعی است. بیان رابطة میان عوامل ژئوپلیتیکی و راهبرد دفاعی به دلیل ماهیت کیفی اغلب عوامل ژئوپلیتیکی، کاری دشوار ولی امکانپذیر است. مقاله حاضر با بهره‌گیری از روشهای علمی و با تبدیل جنبه‌های کیفی این عوامل به معیارهای کمی، مدلی برای تعیین میزان تأثیر و نحوه دخالت این عوامل در تدوین راهبردهای دفاعی ارائه کرده است.