مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی: دولت خاتمی (84-1376)

Abstract

در مقاله‌ حاضر، مفهوم «منافع ملی» و ارتباط آن با مفهوم «مصالح اسلامی» در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی به صورت عام، و سیاست خارجی دولت خاتمی به صورت خاص؛ مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. به دلیل ارزشی بودن مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، به نظر می‌رسد که بررسی آن با برداشتی خردگرایانه از روابط بین‌الملل (نئورئالیسم و نئولیبرالیسم) نمی-تواند ما را به نتیجه مطلوب راهنمایی نماید. بنابراین با مفروض گرفتن آشنایی خواننده با مبانی نظریه سازه‌انگاری، و نقشی که این نظریه برای هنجارها، ارزش‌ها و هویتهای مختلف در به وجود آمدن «منافع» قائل است؛ سعی گردیده تا منافع ملی دوران ریاست جمهوری خاتمی از منظری سازه‌انگارانه مورد بررسی قرار گیرد. نویسنده معتقد است بازتعریف ارزشی و هویتی ایرانیت، اسلامیت، انقلاب اسلامی و نیز حاکمیت مردم‌سالاری دینی در اندیشه خاتمی در نهایت به تعریف مجدد مفهوم منافع ملی جمهوری اسلامی در دوران ریاست جمهوری وی منجر گردید.<br />روش تحقیق مقاله توصیفی – تحلیلی بوده و یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که دمکراتیزاسیون جامعه ایران و ارزش قائل شدن برای حاکمیت مردم در تصمیم‌گیریها در عرصه داخلی، و نیز تنش‌زدایی در عرصه بین‌المللی و جایگزینی مفاهمه و گفتگو در سیاست خارجی، می‌تواند حافظ منافع ملی جمهوری اسلامی ایران باشد.