تبیین ویژگی‌های ساختاری و عملکردی فضاهای جغرافیایی حائل

Abstract

برخی نقاط جغرافیایی برای جلوگیری از احتمال تماس و درگیری مستقیم میان قدرت‌های رقیب، گاه با توافقات دوجانبه قدرت‌ها و یا گاه با اقدام یکی از آن‌ها ایجاد، و به عنوان فضاهای حایل کارکرد پیدا می‌کنند. در این حالت قدرت‌ها متعهد می‌شوند تا هیچ‌یک به این فضا وارد نشده و یا آن را به تصرف خود در نیاورند. حایلها به‌عنوان یک پدیده جغرافیایی از نخستین دورانهای تاریخ بشر وجود داشته‌اند اما تاکنون مطالعات دانشگاهی در مورد این موضوع مشاهده نشده و فقط برخی پژوهشگران به تعریف مختصر از «کشورهای حایل» پرداخته‌اند بدون اینکه به ماهیت، چیستی، ویژگیها و کارکردهای حایلها بپردازند. از سوی دیگر عنوان «فضای جغرافیایی حایل» نخستین بار توسط نگارندگان به‌کار رفته است و در مطالعات جغرافیایی، سیاسی و بین‌الملل پیشینه ندارد. رقابت دو قدرت برتر و وجود فضایی ضعیف‌تر میان آنها که برای هر دو قدرت از اهمیت استراتژیک برخوردار است، موجب توجه قدرتها به این فضا شده و رقابت سختی میان آنها برای در اختیار گرفتن این فضا و یا حداقل بی‌طرف نگهداشتن آن ظهور می‌یابد. در عین حال این فضاها محل بروز رقابت‌های آشکار و پنهان این قدرت‌ها می‌شوند. مساله‌ای که کشورهایی مانند لبنان، ایران، عراق، کره، افغانستان و کامبوج در آسیا؛ لهستان و بلژیک در اروپا؛ اروگوئه، نیکاراگوئه در آمریکای مرکزی طی قرن بیستم با آن مواجه بوده و یا گاه همچنان با آن روبه‌رو هستند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به‌دنبال شناخت، تبیین ماهیت و ویژگی‌های ساختاری- کارکردی فضاهای حایل می‌باشد.<br /> <br />