رهیافت هم‌تکمیلی، مبانی و کارکردهای آن با تأکید بر منطقه جنوب‌شرق ایران

Abstract

میزان و نحوه توزیع منابع محیطی و جغرافیایی در سطح زمین فاقد الگوی همسان بوده و از نابرابری‌های گسترده برخوردار است .به‌همین جهت، هیچ مکان جغرافیایی بر روی زمین وجود ندارد که به تنهایی قادر به تأمین همه نیازهای ضروری ساکنان خود باشد. از این‌رو همه مکانها برای به‌دست آوردن نیازمندیهای خود به‌طور جدی به مکانهای دیگر وابسته‌اند. پرسشی که در این زمینه مطرح می‌شود آن است که، مکانهای جغرافیایی چگونه و با اتکا به چه مکانیسمی می‌توانند به رفع نیازهای خود بپردازند؟ در پاسخ به این پرسش، طی نوشته حاضر، رهیافتی موسوم به «رهیافت هم‌تکمیلی» پیشنهاد و ارائه شده و هدف اصلی این مقاله نیز تبیین و معرفی ابعاد نظری و کارکردی رهیافت فوق است. از آنجا که همه مکانها ی جغرافیایی واجد دو دسته از مؤلفه‌های محیطی شامل: 1- منابع و مزیت‌های محیطی؛ 2- کاستی، ضعف و محدودیت‌های محیطی می‌باشند، لذا می‌توانند از طریق برقراری همکاری و مناسبات دو سویه، چرخه‌ای از تعاملات هم‌تکمیلی را پدید آورند که طی آن، هر مکان جغرافیایی مکمل مکان دیگر محسوب گردد. در حقیقت هدف اصلی این رهیافت آن است که، روابط مبتنی بر رقابت‌های غیرسازنده میان مکانها را به روابطی توأم با رفاقت و همکاری تبدیل نماید و روشن است در این‌صورت، دستیابی به سطوح قابل قبولی از توسعه متوازن ، ثبات و امنیت پایدار در محیط‌های جغرافیایی در دسترس خواهد بود.<br />از آنجا که رهیافت مزبور ماهیتی کاربردی و حل مسأله دارد؛ لذا از قابلیت تبیین‌کنندگی نظری و سازماندهی عملی بالایی برخوردار بوده و امکان به‌کارگیری آن در همه مقیاس‌های جغرافیایی از خردترین سطوح فروملی تا بالاترین سطوح فرا ملی وجود دارد. همچنین به‌طور مشخص در چهار حوزه سیاست،‌ اقتصاد، فرهنگ و امنیت قابل پیاده‌سازی است. طی مقاله حاضر، نحوه پیاده‌سازی رهیافت مذکور در خصوص ناحیه جنوب شرق ایران و با هدف حل مسأله توسعه‌نیافتگی این منطقه از کشور و نیز تعیین مناطق مکمل داخلی و خارجی آن و زمینه‌های مشارکت و هم‌تکمیلی این منطقه با مناطق مکمل، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.