تحلیل تمثیل‌های عرفانی در «فیه ما فیه»

Abstract

آثار مولوی از رویکردهای مختلف قابل بررسی است. یکی از آثار مهم مولانا فیه مافیه است. از موضوعات مهم فیه مافیه، تمثیل یا مصداقی کردن مفاهیم ذهنی است که جایگاه خاصی در آثارمولانا دارد. وی آراء خود را به زینت تمثیل آراسته تا مفاهیم عمیق عرفانی، تقریب ذهن مخاطبان و اهل ذوق شود. نگارنده در پژوهش حاضر به روش پژوهشی توصیفی- تحلیلی از نوع کیفی، به بررسی مفاهیم و ساختار تمثیل­های عرفانی کتاب «فیه ما فیه» پرداخته و در پی پاسخ به این پرسش است که «در تمثیل­های فیه ما فیه پیوند میان ارکان تمثیل یعنی: مثال (مصداق) با ممثل (مفهوم) چگونه است؟» یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در کتاب «فیه ما فیه» 141 مورد تمثیل وجود دارد که غالباً مختصر و محدود به چند جمله است. مولانا به فراخور متن کتاب با بهره‌گیری از تمثیلات به مضامین عمیق عرفانی می­پردازد. حوزه­های معنایی تمثیلات فیه مافیه در سه سطح خداشناسی، انسان‌شناسی و هستی­شناسی جای گرفته­اند که انسان­شناسی بیش‌ترین فراوانی و موضوع عرفان و معرفت بیش­ترین بسامد را دارد.