باز تعریف نقشه راه مدیریت درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران با تأکید بر سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی

Abstract

مروری بر تحولات اخیر اقتصاد ایران حکایت از آن دارد که دستیابی به منابع نفتی، موجب افزایش وابستگی دولت به این منابع و بزرگ شدن حجم دولت، اهمال در اخذ مالیات، عدم شفافیت در عملکرد دولت و... شده است. این وضعیت ریشه در آنجا دارد که نه تنها اقتصاد ایران در تعریف مازاد درآمدهای نفتی و هزینه­کرد آن با مشکل مواجه بوده است، بلکه اساساً در هزینه­کرد بخش اصلی و غیرمازاد این درآمدها هم در قالب برنامه‌ای مشخص عمل نکرده است که ناکارایی و نابسامانی موجود در سیاست‌های کلان اقتصادی کشور (به‌ویژه در حوزه­های پولی، مالی و ارزی) خود مصادیقی از این شرایط می­باشند؛ ازاین‌رو لازم است هنگامی که پرداختن به مقوله مدیریت درآمدهای نفتی در دستور کار می‌باشد، به موضوع از هر دو رویکرد فوق نگریسته شود؛ یعنی مدیریت بهینه مصرف درآمدهای نفتی از یک سو و همزمان طراحی سازوکارهای لازم جهت مدیریت مازاد این درآمدها. پرداختن به این مهم، نیازمند اتخاذ رویکردی استراتژیک و برنامه­ریزی بلندمدت می باشد. در همین راستا موضوع مقاله حاضر طراحی نقشه راه مدیریت درآمدهای نفتی است. بدین منظور تلاش گردیده با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای با رویکردی تحلیلی- توصیفی و با استفاده از روش تحلیل شکاف و با الهام‌گیری از اصول کلی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی موضوع دنبال گردد. نتایج حکایت از آن دارد که برای مدیریت بهینه درآمدهای نفتی دستیابی به یک سازوکار مناسب برای هزینه‌کرد بخش اصلی این درآمدها در قالب بودجه سنواتی، شرط لازم و طراحی سازوکار کارآمد ذخیره‌سازی مازاد این درآمدها (مثلاً در قالب صندوق توسعه ملی) شرط کافی به حساب می‌آید. هر یک از این دو بحث، خود مستلزم مجموعه‌ای منسجم از سیاست‌ها و راهکارهای عملیاتی در بستر زمان هستند که در قالب نقشه راه پیشنهادی مورد تأکید قرار گرفته‌اند.