تبیین الگوی مطلوب حرکت‌های جهادی در راستای مقابله با فقر و محرومیت با تأکید بر اجتماع‌محوری و توانمندسازی

Abstract

با توجه به ناکارآمدی و شکست برنامه‌های متمرکز و سیاست‌های بالا به پایین دولتی برای کاهش فقر و محرومیت در سال‌های اخیر، اقبال به برنامه‌های اجتماع‌محور مبتنی بر توانمندسازی برای مبارزه با فقر بیشتر شده است. در رویکرد اجتماع‌محور، توانمندسازی محرومین و مشارکت آن‌ها در فرایند رفع فقر اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. یکی از مهم‌ترین نهادها و سازمان‌های اجتماع‌محور که در سال‌های اخیر فارغ از سیاست‌های دولتی با هدف رفع محرومیت در کشور به فعالیت می‌پردازد، حرکت‌های داوطلبانه جهادی است که دانشجویان، طلاب، دانش‌آموزان و دیگر اقشار جامعه بدان مبادرت می‌ورزند. متأسفانه تلاش‌های صورت گرفته در قالب حرکت‌های جهادی برای دستیابی به هدف رفع محرومیت الگوی مشخصی نداشته و کنکاش پیرامون پژوهش‌های صورت گرفته در باب حرکت‌های جهادی نشان می‌دهد که این حوزه علی‌رغم ظرفیت‌های بی‌شمار از فقر علمی و پژوهشی رنج می‌برد؛ از این رو پژوهش حاضر در راستای دستیابی به الگوی مناسب حرکت‌های جهادی دلالت‌های رویکرد توانمندسازیِ اجتماع‌محور در رفع فقر را مورد تأکید قرار می‌دهد. بدین منظور در ابتدا ساختار و ظرفیت‌های هریک از رویکردهای اجتماع محوری و توانمندسازی برای مقابله با فقر و محرومیت مورد مطالعه و مداقه قرارگرفته و پس از ارائه وضعیت موجودِ حرکت‌های جهادی، دلالت‌های رویکرد توانمندسازیِ اجتماع محور برای دستیابی به الگوی مطلوب حرکت‌های جهادی استخراج گردیده است. با توجه به این که در مقام تحقق محرومیت‌زدایی و مقابله با فقر، توجه به سه رکن اقتصادیِ تولید، توزیع و مصرف ضروری است؛ جهت تعریف وظایف و مأموریت‌هایی منسجم و دقیق برای حرکت‌های جهادی، در این مقاله الگوی جامع حرکت‌های جهادی در راستای مقابله با فقر و محرومیت در سه سطح تولید، توزیع و مصرف پیشنهاد گردیده است.