نقد مبناشناختی جیمز بلمی؛ با تکیه بر آراء آیت الله فاضل لنکرانی

Abstract

با دقت در آثار قرآن‌پژوهان غربی شاهد اختلاف دیدگاه‌های ایشان هستیم که عمدتا ناشی از اختلاف در مبانی و پیش‌فرض‌های اختصاصی آن‌هاست. در ارزیابی دیدگاه‌های مستشرقان، بیش و پیش از نقد نتایج، باید به تحلیل مبانی آن‌ها پرداخت. این یک اقدام زیر بنایی و آکادمیک در تحقیقات قرآنی غربیان است که مورد توجه واقع نشده است. جیمز بلمی از مستشرقان تجدید نظرطلب است که «نقد متن قرآن» را به ‌عنوان یک روش برگرفته از کتاب مقدّس، مطرح کرد و در تألیفاتش به تشخیص خطاهای نوشتاری قرآن و اصلاح آن واژگان و جایگزینی واژه جدید پرداخت. در نوشتار پیش رو پس از تبیین مبانی روش‌ نقد متن قرآن توسط این قرآن‌پژوه غربی، به ارزیابی این مبانی و پیش‌فرض‌ها با تکیه بر نظریات آیت‌الله فاضل لنکرانی پرداخته شد. با بررسی‌های صورت‌گرفته در آثار جیمز بلمی مشخص شد، دیدگاه‌ وی دو مبنای «وقوع خطا در قرآن و لزوم اصلاح آن خطاها» و «اصالت متن مکتوب قرآن» استوار است. مبانی جیمز بلمی بر اساس تواتر شفاهی قرآن قابل نقد جدی است؛ چرا که انتقال قرآن بیش از متن مکتوب، متّکی بر سنّت شفاهی بوده است. روش مقاله توصیفی ـ تحلیلی است.