ارزیابی اولیه حجم گاز متان تولید و ذخیره شده در رگه‌های زغالی سازند کلاریز (گروه شمشک) در منطقه گلندرود، البرز مرکزی

Abstract

با افزایش جمعیت جهان و سطح استانداردهای زندگی و همچنین توسعه صنایع مختلف محلی، تقاضای جهانی استفاده از سوخت‌های فسیلی، به خصوص گاز، افزایش یافته است. لذا، با رو به کاهش نهادن ذخیره مخازن هیدروکربنی متعارف، اکتشاف و تولید از مخازن غیرمتعارف، نظیر، گاز زغال‌سنگ از نظر اقتصادی مقرون به صرفه شده است. با توجه به وجود منابع عظیم زغال‌سنگ در رسوبات تریاس بالایی-ژوراسیک میانی (گروه شمشک) در ایران که گستره عظیمی از شمال تا مرکز و شرق کشور را پوشش می‌دهد، مطالعه و ارزیابی این ذخایر از نظر گاززایی ضروری به نظر می‌رسد. بدین منظور در این مطالعه ذخایر زغال‌سنگ منطقه گلندرود در البرز مرکزی جهت ارزیابی اولیه حجم گاز تولید شده و ذخیره گاز درجا در نظر گرفته شد. جهت انجام این مطالعه آنالیزهای دقیق پیرولیز، آنالیز مستقیم و پتروگرافی آلی بر روی نمونه‌های زغالی منطقه، انجام شده و بر اساس نتایج به‌دست آمده و با استفاده از فرمول‌های تجربی، حجم گاز تولید شده و ذخیره شده در لایه‌های زغالی منطقه به‌دست آمد. آنالیزهای انجام شده نشان می‌دهد زغال‌سنگ موجود در منطقه از نظر ترکیب نوع هومیک (کروژن نوع III) بوده و ماسرال غالب تشکیل دهنده آن ویترینیت می‌باشد که درجه بلوغ حرارتی مرحله کاتاژنز را نشان می‌دهد (انعکاس ویترینیت بین 6/0 تا 8/0 درصد). بر این اساس زغال‌سنگ منطقه از نوع زغال‌سنگ بیتومینه با مواد فرار زیاد است که هیدروکربن اصلی تولید شده از آن گاز متان می‌باشد. همچنین محاسبات انجام شده بر اساس فرمول‌های تجربی نشان داد که مقدار گاز تولید شده از هر تن زغال‌سنگ بطور متوسط 22/5 متر مکعب و مقدار حجم ذخیره گاز در حدود 89/0 متر مکعب بر تن است و با توجه به حجم کل ذخیره زغال‌سنگ در منطقه گلندرود، مقدار حجم گاز متان تولید شده در حدود 319 میلیون متر مکعب و گاز درجای لایه‌های ذغالی این ناحیه به بیش از 54 میلیون متر مکعب می‌رسد.