شبکه‌های اجتماعی مهاجران و بازتولید فرهنگ مهاجرت در مناطق روستایی: مطالعه‌ای کیفی بر جریان‌های مهاجرت از استان آذربایجان‌شرقی به استان تهران

Abstract

مهاجرت از عوامل مهم در توسعه منطقه‌ای و موردتوجه در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و جمعیتی یک کشور است. در ایران این پدیده جمعیتی- ‌اقتصادی توزیع مناسبی را در بین استان‌های کشور ندارد. ازجمله نامتوازن‌ترین جریان‌های مهاجرت، مهاجرت از استان آذربایجان‌شرقی به استان تهران است. گستردگی و شدت آن موجب گردیده‌است که در اکثر مناطق استان تهران شاهد خوشه‌های مهاجر از استان آذربایجان‌شرقی باشیم. مطالعه کیفی از نوع گروه‌های متمرکز جریان مهاجرتی مورداشاره نشان می‌دهد که مهاجران پیشگام آن از موقعیت اجتماعی- اقتصادی پایین‌تری نسبت به بومیان مبدأ و مقصد برخوردار بودند. آنها با بهبود نسبی وضعیت اقتصادی خود، جهت کمک به وضع مالی خانواده و خویشاوندان نزدیک‌شان، وجوه ارسالی را به خاستگاه‌های روستایی خود می‌فرستادند. این امر و نیز اشتیاق روستاییان جهت بازدید از وضعیت زندگی مهاجران در نواحی پایتخت، موجب گردید که رفت وآمد و ارتباط اولیه بین مبدأ و مقصد به‌وجود آید. تشدید دامنه این ارتباطات و نیز تشویق و کمک مهاجران پیشگام باعث شد که مهاجرت‌های شبکه (زنجیره)‌ای از استان آذربایجان‌شرقی (بیشتر با مبدأ روستایی) به استان تهران آغازگردد. این امر موجب شد تا به رفتار مهاجرتی به‌عنوان یک اصل درجهت پیشرفت و بهبود وضعیت اقتصادی- -اجتماعی خانوارهای روستایی توجه شد. پذیرش و درونی کردن این رفتار جمعیت‌شناختی در برخی از مناطق استان آذربایجان‌شرقی به‌حدی ‌است که خالی ازسکنه شدن برخی از مناطق روستایی آن را در نتیجه مهاجرفرستی شاهد هستیم.