کارکردها و پیامدهای نذر در جامعه روستایی (بررسی موردی روستاهای شهرستان فومن ـ استان گیلان)

Abstract

تأمین اجتماعی، یکی از ضرورت‌های جامعه روستایی ایران و پیش‌شرط تحقق توسعه روستایی است که همیشه برای استقرار فراگیر آن در جامعه روستایی، با مشکلات فراوانی مواجه بوده‌ایم. در پژوهش حاضر، با بررسی عمیق جامعه مورد بررسی و مهم دانستن الگوها، ارزش‌ها و نگرش‌های افراد، منابع سنتی و به طور خاص دین، یکی از منابعی محسوب شده است که می‌تواند ایجاد تأمین اجتماعی فراگیر و توسعه روستایی را تسهیل کند. در پژوهش حاضر، نذر یکی از منابع حمایتی تأمین اجتماعی در اسلام معرفی شده و با استفاده از رهیافت کیفی "نظریه بنیانی"، تلاش شده است تا با شناسایی و معرفی نذر به مثابه کالایی حمایتی در نظام تأمین اجتماعی روستایی، بتوان پیامدها و کارکردهای فعالیت‌های حمایتی نذری را در جامعه روستایی دریافت. یافته‌های پژوهش حاضر، نشان می‌دهند که فعالیت‌های نذری‌ که جنبه حمایتی دارند، بر دو گروه "نذرگیرندگان" و "نذردهندگان" تأثیر می‌گذارند. شرایط علی ویژه‌ای مانند "گره‌گشایی"، "دستیابی به هدف"، "آرامش‌بخشی" و "تأمین نیازها"، پدیده "برقراری تعادل" را ایجاد می‌کنند. این پدیده از طریق راهبردهای درهم‌تنیده‌ای مستحکم می‌شود. راهبردهای مذکور عبارت‌اند از "اعتقاد داشتن"، "مأیوس نشدن"، "خلوص نیت"، "واسطه قرار دادن"، "خیرخواهی"، "متعهد شدن"، "مسئولیت‌پذیری" و "کمک‌خواهی". پیامدهای بکارگیری راهبردهای مذکور، "نتیجه‌دهی" نذرهای حمایتی و "راغب شدن" افراد مورد بررسی به چنین نذرهایی هستند که ضمن ایجاد "وابستگی" بین نذر‌گیرندگان و نذردهندگان و "بالا بردن منزلت اجتماعی" نذردهندگان، با "خشنود کردن" نذرگیرندگان، موجب "رفاه ذهنی"، "حفظ حرمت افراد محتاج" و دستیابی به "مکمل مناسب" برای تأمین نیازهای زندگی در گروه نذرگیرندگان می‌شوند. راهبردهای پدیده برقراری تعادل، به منظور پیدایش چنین پیامدهایی، تحت تأثیر شرایط مداخله‌گر مانند "دینداری"، "وضعیت مالی"، "نیازمندی"، "درک موقعیت افراد محتاج"، "ساختار جامعه روستایی"، "یادگیری‌های گذشته" و "تجربه کردن" هستند و در زمینه‌های خاصی بسط می‌یابند.