هویت زنانه در سینمای ایران (تحلیل گفتمان کارگردان‌های زن در سی و پنجمین جشنوارۀ فیلم فجر)

Abstract

یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در مطالعات بازنمایی، بازنمایی‏های صورت‌گرفته از زنان و ابعاد مختلف زندگی ایشان است. بر همین اساس، در این پژوهش سعی شده با روش تحلیل گفتمان «پدام» و با توجه به نظریة بازنمایی جنسیتی نحوة بازنمایی هویت زنانه در آثار کارگردان‌های زن سینمای ایران در سی و پنجمین جشنوارة فیلم فجر (1395) بررسی و تحلیل شود. نتایج این تحلیل نشان می‌دهد دال‌های مرکزی در چهار فیلم برگزیده به‌طور‌کلی به بازنمایی ویژگی‌های عام زنانه، ویژگی‌های زن سنتی و ویژگی‌های زن مدرن اشاره دارد. ویژگی‌های زن سنتی شامل مادری، به‌عنوان مهم‌ترین نقش، گرایش به مرد‌سالاری، تحمل شرایط سخت به خاطر خانواده، پایبندی به قواعد روابط عاطفی، خانواده‌محوری و مخالفت با پدیده‌های جدید است و ویژگی‌های زنان مدرن شامل خودخواهی، شجاعت، اعتقاد به حقوق برابر، عدم تبعیت از همسر، جابه‌جایی نقش‌های سنتی، اهمیت به ظاهر و کم‌ارزش‌بودن خانه‌داری است. ویژگی‌های عام زنانه نیز شامل عاطفی و احساسی بودن، اهمیت نقش مادری، خانواده منشأ امنیت، نیاز به روابط عاطفی متقابل در خانواده، حفظ خانواده با روابط مثبت و فداکاری است.