نقش گردش وردسپهر زیرین پُرفشار عربستان در بارش ایران

Abstract

تغییرات الگوهای گردش جوی به تغییر رژیم بارش منجر می‏شود و ره‏آورد آن تنوع آب‌وهوایی، همچون ترسالی‏ها و خشک‌سالی‏ها، است. بنابراین، با توجه به اینکه یکی از پارامترهای مهم در شرایط پیش‌گفته نایکنواختی در انتقال و تزریق رطوبت به سامانه‏های باران‏زای ایران است، در این پژوهش‌ـ با رویکرد انتقال رطوبت در ایجاد بارش، با بهره‏گیری از داده‏های ساعتی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 850 ه.پ در دورة زمانی (2000 ـ 2010)، با تفکیک مکانی 1×1 درجة قوسی مرکز پیش‏بینی‏های میان‏مدت اروپا (ECMWF)، و با استفاده از تحلیل خوشه‏ای به روش همبستگی‌ـ چگونگی رفتار مکانی پُرارتفاع عربستان در انتقال رطوبت بررسی شد؛ سرانجام، پنج الگوی بزرگ گردشی به‌دست آمد. نتایج نشان داد رفتار مکانی-زمانی پُرارتفاع عربستان، همچون جابه‌جایی شرقی- غربی، شمالی- جنوبی، و حتی کشیدگی هستة مرکزی آن، در تزریق و انتقال رطوبت و به‌تبع آن بارش بر روی ایران نقش بسزایی دارد. همچنین، توزیع مکانی بارش در سطح ایران به موقعیت مکانی، شکل، و پهنة گردشی این پُرارتفاع بستگی دارد. به‌ طور کلی، پُرارتفاع عربستان در فصول سرد، با ایجاد جریان‏های جنوب- جنوب ‏غربی، تأثیر فراوانی در رطوبت و بارش در ایران دارد. فراوانی بالا (کم) وقوع سالانة الگوی نوع دوم این پُرفشار همراه با بارش زیاد (کم) دریافتی ایران بوده است.