تحلیل دینامیکی –سینوپتیکی سازوکار بارش‌های تابستانۀ جنوب شرق ایران

Abstract

در این پژوهش 78 مورد از بارش‏های تابستانة جنوب ‏شرق ایران انتخاب شد؛ پس از اجرای آزمون خوشه‏بندی، چهار الگوی سینوپتیکیِ مرتبط با این بارش‏ها تشخیص داده شد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که این بارش‏ها هم‌زمان با گسترش زبانه‏ای از کم‏فشار گنگ بر روی شرق ایران از سطح زمین تا تراز 850 ه.پ صورت می‏گیرد و در سطوح میانی و بالایی آتمسفر ناوه‏ای از موج بادهای غربی بر روی منطقه مستقر نمی‏شود. در همة الگوها سه هستة واگرایی شار رطوبت بر روی شمال دریای عرب، غرب دریای عرب، و خلیج‏ فارس شکل گرفت: شمال دریای عرب و پس از آن غرب دریای عرب منابعِ مهمِ تأمین رطوبت جنوب ‏شرق ایران در این الگوها بودند. گردش پادساعت‌گرد هوای مرطوب مونسون در دامنه‏های جنوبی هیمالیا به شکلی ضعیف فقط در دو الگو مشاهده شد، اما نقشی از آن در تأمین رطوبتِ این الگوها مشاهده نشد، زیرا هم‌زمان هسته‏ای قوی از همگرایی شار رطوبت بر روی مرکز و شمال پاکستان قرار می‏گیرد که جریان پادساعت‌گرد هوای مرطوب دامنة جنوبی هیمالیا و حتی بخشی از شار همگراشدة رطوبت در جنوب ‏شرق ایران را به درون خود می‏کشد. نیمرخ قائم آتمسفر منطقه نیز حاکی از همگراشدن رطوبت در سطوح زیرین آتمسفر (750 ـ 1000 ه.پ) و واگراشدن رطوبت در سطوح میانی و بالایی آتمسفر منطقه است.