تغییرات زمانی‌ـ مکانی بارش دورة سرد سال در ایران (1950-2009)

Abstract

مقالة پیش‌ رو در جست‌وجوی الگوهای مکانی روندهای مقدار بارش دورة سرد سال برای ایران طی سال‌های 1950 تا 2009 است. به این منظور، از داده‌های ماهانة بازسازی‌شدة مرکز اقلیم‌شناسی بارش جهانی با جداسازی مکانی 5/0Í 5/0درجه در ایران (از 44 تا 5/63 درجة طول شرقی و 25 تا 40 درجة عرض شمالی) استفاده شد. ارزیابی داده‌های شبکه‌ای با استفاده از 190 ایستگاه کشور با بهره‌گیری از روش رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی مبین 76/0 =R² بود. تحلیل اکتشافی زمین‌آمار با استفاده از روش‌های خودهمبستگی فضایی عمومی و محلی صورت گرفت. نتایج خودهمبستگی فضایی عمومی نشان داد که داده‌های بارش کشور در تمام ماه‌ها، دارای خودهمبستگی فضایی مثبت معنی‌داری (الگوهای خوشه‌ای) است. آزمون خودهمبستگی فضایی محلی نشان داد که هر ماه، اقلیم بارشی خود را دارد. تحلیل روند مقادیر موران عمومی با استفاده از آزمون ناپارامتریک تاو کندال نشان داد که تغییرات الگوهای مکانی بارشی در هیچ‌یک از ماه‌ها، روندهای کاهشی و افزایشی چندان معناداری ندارند. مقایسة زمان رویداد مقادیر شاخص موران عمومی پایین با زمان خشکسالی‌ها بیان‌کنندة ارتباط تنگاتنگی بین تغییرات مقادیر شاخص موران تضعیف‌شده و وقوع خشکسالی‌های فراگیر ایران است. پیشنهاد می‌شود شواهد کم‌آبی‌های کشور در توزیع زمانی- مکانی دیگر متغیرهای اقلیمی همچون دما و تبخیر جست‌وجو شود.