گویندگان ناشناس در نوبت ثالثه کشف الاسرار

Abstract

نوبت ثالثة تفسیر <em>کشف­الاسرار</em> مجموعه­ای از اقوال صوفیّه در تفسیر قرآن است. بسیاری از این سخنان به «پیر طریقت» یا عناوین کلی و نامشخص دیگر نسبت داده شده­اند. پیش از این تصور می­شد که پیر طریقت، فرد مشخصی است که احتمالاً پیرِ معنویِ میبدی هم بوده است. مسجع­بودن برخی از این عباراتِ منسوب به پیر طریقت هم این ظن را تقویت می­کرد که این عنوان، همه­جا به خواجه­عبدالله انصاری برمی­گردد تا آنجا که برخی به دنبال استخراج تفسیر خواجه عبدالله از میان تفسیر میبدی و تخمین حجمِ احتمالیِ آن بوده­اند. بعدتر این فرضیه مطرح شد که این پیر طریقت­ها به فرد خاصی برنمی­گردد و گویندگان مختلفی دارد. این مقاله هویّت برخی از این گویندگان مجهول را شناسایی می­کند و پیشینة آن اقوال را در منابعِ پیش از میبدی پی­می­گیرد. با بررسیِ آمار گویندگانِ ناشناس در نوبت سوم، فرضیة دیگری هم در این باب مطرح می­شود که ممکن است اساساً بسیاری از این پیر طریقت­­ها هیچ منبع و مرجعِ مشخصی نداشته باشند و احتمالاً خودِ میبدی این عنوان را به بسیاری از عبارت­ها که الگوی مشخصی هم دارند، افزوده­ است.