فتوت: تصوف مدنی

Abstract

«فتوت» که در طول تاریخ همواره با تصوف ارتباطی نزدیک داشته، در «حیات شهری» جوامع اسلامی نیز تأثیرگذار بوده است. این تأثیرگذاری نه تنها از مقولۀ تأثیرگذاری فکری، بلکه از مقولۀ تحولات سیاسی و اجتماعی قابل توجه است. عده‌ای بر آنند که فتوت، نوعی تصوف عامیانه به شمار می‌رود؛ با این حال به نظر می‌رسد چنین فروکاستی قادر نیست نقش و تأثیر این مقوله را در رشد حیات اجتماعی این آیین به تمامی توضیح دهد. فتوت در طول تاریخ با ورود به عرصۀ بازار و اجتماع و نفوذ در طبقات پیشه‌ور و مرعی داشتن آداب و سننی که با تاروپود فکری این طبقات در هم آمیخته، توانسته است مفاهیم صوفیانه را با روح زندگی شهری که بر پایۀ پیشه‌‌وری بنا می‌شوند، چنان درآمیزد که به عنوان گونه‌ای تصوف مدنی مطرح شود. در این نوشتار، دلایلی برای اثبات این مقوله ارائه می‌شود.