علوم قرآنى از دیدگاه امام خمینى

Abstract

گردآورى و ارائه دیدگاه‌هاى امام خمینى در زمینه علوم قرآنى است. امام خمینى هدف اصلى قرآن را خداشناسى و معنویات مى‌داند و آیاتى که درباره دنیا و نیازهاى مادى است همه به عنوان وسیله آن هدف اصلى است نه آنکه زندگى دنیا هدف اصلى باشد. ایشان معتقد است حقیقت نزول و کیفیت آن به روش علمى و طریق کشف و شهود حاصل نمى‌شود و اینکه برخى آیات نزول قرآن را به خدا و تعدادى به جبرئیل نسبت مى‌دهد، این نسبت، مجازى نیست و تحلیل فلسفى دارد. امام نزول دفعى و تدریجى قرآن را قبول دارد و نزول دفعى آیات بر قلب پیامبر همان نزول بر بیت‌المعمور است. در نزول دفعى حقیقت آیات بر قلب پیامبر فرود آمده نه الفاظ و واژگان قرآن. به باور امام، قرآن از چندین جهت معجزه است: جمع لطایف و اسرار و دقایق توحید، حسن ترکیب، لطف بیان، غایت فصاحت و نهایت بلاغت، کیفیت دعوت، اخبار از مغیبات، احکام و اتقان تنظیم عائله. نویسنده، در ادامه به تعریف تفسیر از نگاه امام پرداخته و به شش معیار براى شناخت و تفسیر درست و بازشناسى آن از تفسیر به رأى براساس نوشته‌ها و گفته‌هاى امام اشاره مى‌کند. ایشان تأویل را برگرداندن صورت به معنى و قشر به لبّ مى‌داند و معتقد است تأویل تنها در آیات متشابه قرآن است. تأویل نسبت به آیاتى که به صورت رمز است یک ضرورت است نه انحراف. بطون قرآن قابل فهم هستند و تنزل قرآن از بطون گوناگون و رسیدن به مرحله الفاظ براى به فهم در آمدن است و شرط راه‌یابى به باطن، تأدب به ظاهر است. امام، حروف مقطعه را، حروف رمزى مى‌داند که فقط "من خوطب به" آنها را مى‌فهمد. ایشان، عدم تحریف قرآن را با دلایل عقلى و نقلى به اثبات مى‌رساند و دلایل معتقدان به تحریف را از جهاتى چند ناتمام مى‌شمارد.