«جوامع الجامع» و «کشّاف» در نگاه تطبیقی

Abstract

این نوشتار در صدد مقایسه‌اى گذرا میان تفسیر «الکشاف» اثر ز مخشرى و «جوامع الجامع» اثر طبرسى است. تفسیر جوامع الجامع طبرسى که به تأسى از تفسیر کشاف ز مخشرى به تحریر درآمده است در عین عنایت به کشاف مطالب مهمى بر آن افزوده و موضوعاتى از آن را نیز پالوده و در نتیجه جوامع الجامع نه خلاصه‌اى از کشاف بلکه تفسیر مستقل و داراى دیدگاه‌هاى مخصوص به خود مى‌باشد. نویسنده، پس از شرح حال اجمالى و تألیفات علامه طبرسى و زمخشرى و علّت نگارش تفسیر جوامع الجامع، به مصححان جوامع الجامع و ترجمه‌هاى موجود آن اشاره کرده است. سپس به سنجش تطبیقى دو تفسیر در عرصه‌هاى فقهى، کلامى، علوم قرآنى، مباحث لغوى و ادبى، اسباب نزول، به همراه ذکر نمونه‌هاى پرداخته است در ادامه نیز نقد استحسان‌هاى تفسیرى زمخشرى، نقد طبرسى بر بعضى از اظهارات زمخشرى و دلایل گرایش طبرسى به کشاف آمده است. در بحثهاى فقهى نظر زمخشرى که پیرو فقه حنفى است و دیدگاه طبرسى که شیعى مذهب است با هم تفاوت دارند، چنان که بحثهاى کلامى نیز گرایش اعتزالى زمخشرى و گرایش شیعى طبرسى آن دو را به گزینش دو نظریه مخالف سوق داده است.