شعارهای عاشورایی از منظر دانش های حدیثی؛ گونه ها و خاستگاه ها

Abstract

به پیام­های نمادین و برگرفته از بیانات امام­حسین (ع) یا فرهنگ غنی مستفاد از قیام حسینی، «شعارهای عاشورایی» اطلاق می­شود. این شعارها در آثار تاریخی، مقاتل و سیرۀ امامان(ع) ملاحظه می­شود؛ اما تاکنون خاستگاه­ها و گونه­های آن با ابزار علمی مورد مداقه قرار نگرفته ‌است. به جهت درهم­­آمیختگی شعارهای مستند و غیرقابل‌ استناد در نقل­های مربوط به واقعۀ عاشورا، شناخت گونه­های این شعارها و سنجش آن­ها به منظور بهره­وری بیشتر فردی و اجتماعی، ضروری­است؛ چه، با مطالعه در زمینۀ پیدایش و تطور شعارهای عاشورایی درمی‌یابیم که پاره­ای از این شعارها دارای منشأ سیاسی، عرفانی یا اخلاقی­است. «شعارهای عاشورایی» در میان منابع دینی، بیشترین تقارب را با حدیث و بیشترین قابلیت سنجش را با معیارهای ثابت شده در علوم حدیث دارا هستند؛ لذا با کاربست اصول این علوم، می­توان به صحت و میزان اصالت آن­ها دست­یافت. این شعارها با اعمال آموزه­های دانش­های حدیثی بدین­گونه­ قابل طبقه­بندی­اند: 1. شعارهایی که در آن، نقل، صحیحاً به لفظ و معنا صورت‌ گرفته و انتساب آن­ها به امام­حسین(ع) به مثابۀ خبر صحیح است؛ 2. شعارهایی که در آن، به دلیل وجود متابعات و شواهد، نقل به معنا رخ داده ­است، ولی ماهیت روایی دارد؛ 3. شعارهایی که نقل به معنا نشده­است، ولی مضمون آن­ها با روایات صحیح الصدور تأیید ­می­شود؛<br /> 4. شعارهایی که ساختگی­است و به واسطۀ اطلاق یا عمومیت الفاظ و برخی برداشت­های غلط از آن نمی­توان پذیرفت که از ناحیۀ معصوم<strong>(ع)</strong> صادر شده باشد.