بررسی و پیش‌بینی پارامترهای کیفی رودخانه گاماسیاب با استفاده از روش چند متغیره تحلیل همبستگی کانونیک و سری‌های زمانی

Abstract

<strong>زمینه و هدف:</strong> یکی از مسائل مهم در مدیریت کیفی منابع آب، یـافتن رابطـه بـین پـارامترهـای مختلـف فیزیکی و شیمیایی تأثیرگذار بر کیفیت پیکره‌های آبی است. پاسـخ به این مسئله، گامی ضروری و مهم جهـت بررسـی دقیـق‌تـر منـابع آلاینده و ارائه راهکار جهت کـاهش اثـرات منفـی آن و در نهایـت بهبود وضـعیت کیفـی منـابع آب مـی‌باشـد. پژوهش حاضر با هدف بررسی روند و پیش‌بینی تغییرات برخی از پارامترهای کیفی آب رودخانه گاماسیاب با استفاده ازروش‌های آماری چندمتغیره و سری‌های زمانی انجام شد.<br /> <strong>مواد و روش‌ها:</strong> در این تحقیق از میانگین سالانه برخی پارامترهای کیفی مربوط به یک دوره آماری 6 ساله در دو ایستگاه پل‌چهر و دوآباستفاده شد. ابتدا عوامل کنترل‌کننده شیمی آب رودخانه گاماسیاب با استفاده از دیاگرام مثلثی و نمودار گیس تعیین شد، سپس جهت تعیین ارتباط خطی بین متغیرهای چندبعدی، از ضرایب همبستگی کانونیکال استفاده شد. در نهایت روند تغییرات پارامترهای کیفی آب در 5 سال آینده پیش‌بینی شد.<br /> <strong>یافته‌ها:</strong> در ایستگاه پل‌چهر، به‌جز پارامتر pH، سایر پارامترهای کیفی دارای روند افزایشی بودند، در حالی‌که در ایستگاه دو‌آب، تمامی پارامترهای کیفی به‌جز منیزیم و سولفات روند کاهشی داشتند. بر اساس دیاگرام‌های مثلثی و گیبس به‌ترتیب رخساره غالب آب در هر دو ایستگاه کلیم-منیزیم-بی‌کربنات و عامل اصلی کنترل کننده شیمی آب واکنش آب- سنگ بود. بر اساس نتایج، پارامترهای شیمیایی بی‌کربنات و منیزیم در ایستگاه پل‌چهر با ضرایب کانونی 0/983 و 0/933 در دسته اول متغیرهای کانونیک و سدیم با ضریب0/845 در دسته دوم متغیرهای کانونیک قرار گرفتند، در حالی‌که در ایستگاه دوآب متغیرهای شیمیایی بی‌کربنات و کلسیم با ضرایب کانونی 0/945 و 0/789در دسته اول کانونیک و سدیم و کلراید با ضرایب 0/930 و 0/800 در دسته دوم متغیرهای کانونیک قرار داشتند. منشأ دسته اول و دوم متغیرهای کانونیک را می‌توان به‌ترتیب به انحلال سنگ‌های آهکی و تبخیری مربوط دانست. نتایج پیش‌بینی روند تغییرات پارامترهای کیفی آب رودخانه گاماسیاب طی 5 سال آینده نشان داد که در ایستگاه پل‌چهر تمام پارامترها به‌جز pH روند افزایشی و در ایستگاه دوآب به‌جز منیزیم و سولفات، سایر پارامترهای کیفی روند کاهشی خواهند داشت.<br /> <strong>نتیجه‌گیری: </strong>واکنش آب- سنگ، مهم‌ترین عامل کنترل کننده شیمی آب در رودخانه گاماسیاب می‌باشد.<br /> <strong>نوع مقاله:</strong> پژوهشی