انسان‌مداری و بازنمود آن در تعریف حیوانات در فرهنگ فارسی معین تحلیلی در چارچوب انگارۀ زبان‌شناسی زیست‌ بومی

Abstract

زبان­شناسی زیست­بومی رویکردی نوین در پژوهش­های زبانی است که به تبیین چرایی و چگونگی تأثیرگذاری کردارهای زبانی بر رفتار اجتماعی سخن­وران زبانی و پیامدهای آن بر محیط­زیست و گونه­های زیستی می­پردازد. بررسی جایگاه انسان و شیوهّ بازنمایی حیوانات در فرهنگ فارسی معین بر اساس دستاوردهای زبان­شناسی زیست­بومی هدف این پژوهش است. این مقاله بر آن است تا به این پرسش­ها پاسخ دهد: چگونه می­توان انسان­مداری حاکم در فرهنگ­ فارسی معین را درقالب یک انگارۀ پویای زبانی توصیف کرد؟ ملاک­های به­کار گرفته شده در تعریف حیوانات در این فرهنگ چیست؟ رابطۀ این ملاک­ها با پدیداری و پایداری مشکلات زیستی در کشورمان چگونه است؟ بدین منظور به بررسی تقابل انسان و محیط زیست و چگونگی بازنمود آن در فرهنگ فارسی معین می­پردازیم. برای واکاوی انسان­مداری، تمامی اسامی حیواناتی که در مجموعۀ چهار جلدی "فرهنگ فارسی معین" معرفی شده­اند، مورد بررسی قرار گرفته و نتایج در چهارچوب انگارۀ پیشنهادی تجزیه و تحلیل شده­­است. براساس یافته­ها، کارکردهای اقتصادی، آرامش خاطر و ویژگی­های فیزیکی حیوانات مهم­ترین شاخصه­های بازنمایی حیوانات در این فرهنگ می­باشد. رمزگشایی از انسان­مداری نهادینه شده در فرهنگ فارسی­زبان­ها، آگاهی بخشی در مورد اهمیت گونه­های زیستی و ضرورت بروز رسانی تعاریف حیوانات به منظور بازتاب دغدغه­های زیستی مهم­ترین دستاوردهای پژوهش پیش­رو می­باشد.