فعل مرکب، سبک یا سنگین؟

Abstract

این مقاله ضمن بررسی و نقد رویکرد انضمامی و جزء فعلی به­ عنوان فعل سبک، تحلیل تازه­ای از فعل مرکب در زبان فارسی ارائه می‌دهد که به موجب آن ساختار موضوعی جزء فعلی فعل مرکب با ساختار موضوعی فعل سادۀ متناظر آن تفاوتی ندارد و در نتیجه جزء فعلی برخلاف نظر اکثر زبان­شناسان، به لحاظ نقش معنایی سبک و رنگ باخته نیست، بلکه اعطاء نقش­های معنایی به موضوع­ها را در جمله برعهده دارد. به موجب تحلیل پیشنهادی این مقاله جزء غیرفعلی فعل مرکب محمولی یا غیرمحمولی است. در حالت اول یک هستۀ مقوله آزاد موضوع­پذیر بوده و در حالت دوم یک گروه اسمی در جایگاه متمم هسته تهی است و به لحاظ معنایی ممکن است شفاف یا تیره باشد. در این مقاله، با چارچوب نظری برجستگی ساختار موضوعی گریم­شاو (۱۹۹۲)، مفعول در مجاورت فعل اصلی می‌تواند هستۀ موضوع­پذیر باشد. این عنصر تنها به درونی­ترین موضوع خود یعنی کنش‌رو نقش معنایی اعطاء می­کند و در حوزۀ محمول ساختار موضوعی خود را کامل نمی­کند؛ چون موضوع­های بیان نشدۀ آن در ساختار موضوعی جزءفعلی موجودند. بنابراین، در این مورد، نگارنده فرضیۀ 'اشتراک موضوع' را به جای 'انتقال موضوع' گریم­شاو و مستر (۱۹۸۸) برمی­گزینند.