شیوه‌ی تعامل قوه نظری و عملی در بینش توحیدی جنید

Abstract

جنید بغدادی عارف بزرگ و نظریه‌پرداز سنت اول عرفانی، یکی از پیشگامان بحث توحید است که سخنان ارزشمندی در باب معرفت و توحید دارد. وی با توجه به سطوح مختلف مخاطبان، مراتبی را برای توحید برمی‌شمرد. سخنان وی در باب این موضوع، نمایانگر آن است که سیر و سلوک عملی و بینش خاص عرفانی در کنار هم در پیشبرد عارف برای رسیدن به مرتبه‌ی توحید ایفای نقش می‌کند. جنید در بیان مراتب معرفت و توحید تعامل سازگاری میان قوه‌ی عملی و نظری برقرار می‌کند و عرفان او چنانچه در باب عرفان پیش از سده‌ی هفتم ذکر شده، عمل صرف نیست. در این پژوهش کوشیده‌ایم که به بررسی مبحث توحید از نگرگاه جنید با استفاده از الگویی جدید و کارآمد (شیوه‌ی تعامل قوه نظری و عملی) بپردازیم. رسیدن به مرتبه‌ی توحید از جهتی روی در قوه‌ی عملی دارد و با گذشتن از مراتب سیر و سلوک برای عارف حاصل می شود و از طرف دیگر، ارتباط ناگسستنی با بینش ویژه‌ی عرفانی و به تعبیر دیگر، قوه‌ی نظری دارد. بدین‌سان، برای شناخت بهتر توحید توجه به نحوه‌ی تعامل قوه‌ی نظری و عملی ضروری است.