بررسی تطبیقی دو سرود کهن مصری و ایرانی (آخناتون و مهر‌یشت اوستا)

Abstract

امنحوتپ چهارم (=آخناتون)، یکی از نامورترین فراعنه‌ی مصر، سراینده‌ی سرود بر‌جای مانده در کتیبه‌ها از سده‌ی چهاردهم پیش از میلاد در ستایش خورشید یا خدای خورشید بوده است. سنگ نبشته‌ی برجای مانده از او، کهن‌ترین سنگ نبشته‌ای است که برای نخستین بار ندای توحید سر داده است. مهر‌یشت اوستا دومین یشت بزرگ اوستاست که یادگار هزاره‌ی پیش از میلاد در ستایش خورشید، مهر و یا خدای خورشید است. این مقاله پس از معرفی زندگی آخناتون، به مقایسه‌ی درونمایه‌ی نزدیک این دو سرود می‌پردازد. این مقایسه به این برآورد می‌رسد که خدای آتون ازلی، خالق و مدبر و نسبتا توحیدی یا وحدت وجودی است، در حالی که ایزد مهر هرچند خورشید نیست و با آنکه در کار آفرینشگری نیست، اما ناظر جهان و حامی و پشیبان راستکرداران است.