مکان‌یابی مناطق مستعد توسعه اکوتوریسم بر اساس اصول آمایش سرزمین با بهره‌گیری از روش‌های تحلیل سلسله مراتبی و تصمیم‌گیری چند شاخصه

Abstract

روش­های مختلفی برای مکان­یابی مناطق مستعد توسعه اکوتوریسم توسط محققین مختلف پیشنهاد شده که با توجه به شرایط منطقه­ای از نقاط ضعف و قوت مختلفی برخوردار هستند. بدیهی است استفاده از روش­های کمی و کاهش دخالت کارشناسی در فرآیند تصمیم­گیری و ارزیابی می­تواند نتایج بهتری ارایه کند. بنابراین در این پژوهش به­منظور ارزیابی برای توسعه اکوتوریسم از روش ارزیابی چند شاخصه (MADM) مبتنی بر منطق فازی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده است. به این منظور یکی از مناطق جنگلی شمالی کشور که دارای ظرفیت­های متنوع در زمینه اکوتوریسم می­باشد (جنگل­های منطقه کلاردشت) انتخاب و موضوع در منطقه مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا معیارها و شاخص­های اکولوژیک مطالعه به روش فازی، کمی و نرمال شدند. همچنین وزن عوامل با روش تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید. سپس با استفاده از عملگر ترکیب خطی وزنی (WLC) کلیه لایه­ها تلفیق شدند و توان منطقه برای اکوتوریسم پهنه­بندی گردید. نتایج به­دست آمده حاکی از آن است که روش WLC کارآیی بیشتری نسبت به مدل مخدوم در فرآیند مکان­یابی مناطق تفرجی در منطقه مورد مطالعه دارد، چرا که استفاده توام از منطق فازی و روش AHP در تعیین ارجحیت و وزن معیارها نسبت به یکدیگر شرایط منطقی­تر و انعطاف­پذیرتری را برای ارزیابی به روش WLC فراهم می­کند. در این روش به­کارگیری همزمان معیارها و شاخص­های اکولوژیکی- اقتصادی و اجتماعی نیز ممکن می­باشد. از جمله مهمترین نتایج به­دست آمده از این مطالعه، تاثیر متغیر وضعیت جنگل بر تقاضای اکوتوریسم می­باشد. همچنین راه­سازی در منطقه موجب جذابیت منطقه از دید بازدیدکنندگان می­شود و افزایش تقاضای اکوتوریسم را در پی دارد، از طرف دیگر تخریب جنگل و محیط­زیست و کاهش کیفیت آنها باعث می­شود تقاضای اکوتوریسم منطقه کاهش پیدا کند.